Պատասխան մեր ընթերցողին-6

ՆԱՄԱԿ

Հարգելի’ Անումյան,

Եթե Դուք բարոյական լրագրող եք, գրե’ք նաև հետևյալի մասին. երբ Շյուքրյու բեյը 14 տարեկան է եղել, նորածին երեխա է ունեցել` Մահիր Ալթունիշ անունով: 1917 թ. Բոլշևիկյան հեղափոխությունից հետո ռուսական բանակները հետ են քաշվել, հայկական դաշնակցական ու հնչակյան ոչ կանոնավոր ուժերը կոտորած (ջարդ, ցեղասպանություն) են իրականացրել թուրք մուսուլմանական գյուղերում: Պապիս հայրը` Շյուքրյու բեյը, տանը թաքցվել է իր հորաքույրների կողմից: Սակայն 1918 թ. մարտի 12-ի առավոտյան հորաքույրները ծխախոտ առնելու համար Շյուրքյուին շուկա են ուղարկել` «Ոչ մեկին մի’ երևա, թաքո’ւն գնա» ասելով: Սակայն դաշնակցական պարամիլիտար ուժերը նկատել են նրան և հետևից ընկել: Նա 7 հոգու կողմից կացիններով մասնատվել է Էրզրումի մի փողոցում: Պապս որբ է մեծացել: Եթե այդ օրը տանը մնար, մարտի 12-ին Էրզրումը փրկված էր լինելու: Պապիս քույրը ողջ է մնացել: Սակայն ճակատագիրն այդպես է եղել:

Եթե տեղահանությունը չլիներ, ո’չ Էրզրումի կոնգրեսը կգումարվեր, ո’չ էլ Սևրից փրկությունը հնարավոր կլիներ: Հայկական ոչ կանոնավոր ուժերը միլիոնավոր թուրքերի և քրդերի կկոտորեին, և 100 տարի անց նրանց անունն անգամ չէր հիշատակվի, ինչպես որ եղավ Ղարաբաղում: Ձեր եկեղեցին կպարծենար, թե «Միջին Ասիայից որպես զավթիչ եկան, և մենք ոչնչացրեցինք նրանց` մեր Սուրբ Ավետարանի` մեզ հաղորդած ուժով»: Ձեր հոդվածներն ու աշխատանքները լրտեսության արդյունք են: Դա հասկանալու համար հերիք է Ձեր կայքին ծանոթանալ ու ընթերցել Ձեր պատրանքների և զառանցանքների մասին: Այս հարցի շուրջ մանրամասն աշխատանք կկատարվի, և այն կներկայացվի համապատասխան մարմիններին: Կասկած չունենաք: Այս երկիրը շատ է լրտես ու դավաճան տեսել: Բոլորն էլ ինչպես եկել են, այնպես էլ հեռացել: Հերթը Ձերն է, Դուք էլ կանցնեք-կգնաք:

vbulut@vedatbulut.com

Վեդաթ Բուլութ

ՊԱՏԱՍԽԱՆ

Հարգելի’ Բուլութ,

Մենք հարցականի տակ չենք դնի Ձեր բարոյականությունը, քանզի վստահ ենք, որ Ձեր գրածը բարոյականության պակասից առավել անտեղյակության հետևանք է: Դա ոչ թե Ձեր մեղքն է, այլ Ձեր երկրի ռեժիմի կողմից Ձեզ պարտադրված մի բան: Դուք միայն մասամբ եք պատասխանատու Ձեր խոսքերի համար, այն էլ` Ձեզ ներկայացվածները առանց մտածելու ընդունած լինելու պատճառով: «Չիմանալը ամոթ չէ, չսովորելն է ամոթ». ասել են մեր մեծերը: Դուք հենց այդքանով եք պատասխանատու և, ըստ էության, բոլորովին էլ քիչ հանդիպող պատասխանատվություն չէ դա:

Հարգելի’ Բուլութ, այն դեպքում, երբ մենք մի մեծ պատմական գործընթացի մասին ենք խոսում, Դուք վեր եք կենում և աշխատում մի անհատական դեպք մեր աչքը խոթել: Մինչդեռ, եթե մասնավոր դեպքերի մեջ խորամուխ լինենք, Ձեր կողմից ներկայացված այդ մեկ դեպքի դեմ (ողջ պատմության ընթացքում կատարված) հազարավորների մասին կարող եք լսել: Այն, ինչից մենք ենք խոսում, ոչ թե թուրքերի և հայերի միջև գրանցված անհատական, էթնիկ և այլ վեճեր, ընդհարումներ, հարձակումներ են, այլ` պետության կողմից կազմակերպված մի Ցեղասպանություն, որը ձեռք ձեռքի տված իրագործել են պետությունը և ազգը: Թե չէ հազարավոր, տասնյակ հազարավոր պատմություններ կան այն մարդկանց մասին, որոնց լեզուն կտրել են` ընդամենը հայերեն խոսելու պատճառով, սպանել, աքսորել, բռնաբարել, կտտանքների ենթարկել, ստորացրել, մահապատժի դատապարտել` միայն հայ լինելու համար: Այդ ամենը ոչ թե միանգամյա դեպք է, այլ շարունակվել է դարեդար: Շատ էլ լավ կկարողանաք այդ ամենի մասին իմանալ, սովորել, եթե Ձեր գլուխը ջայլամի պես ավազի մեջ չթաղեք, Ձեր իմացածի մասին Ձեզ անգետ ձևացնելով` չջանաք դրանք կոծկել, Ձեր ականջներն ու աչքերը փակել:

Վեր եք կենում և «Շյուքրյու բեյի» սպանությունը Ձեզ դրոշակ դարձնելով` մեր աչքը խոթում: Լա’վ, մի՞թե Դուք բոլորովին դպրոց կամ մեդրեսե չեք հաճախել, ի վիճակի չե՞ք երկուսին երկու գումարել: Չե՞ք կարողանում ըմբռնել Ձեր բերած փաստարկների սնամեջ և թերի լինելը: Չենք կարծում, հարգելի’ Բուլութ: Մեր կարծիքով, Դուք այն խարդախների բանակին եք պատկանում, ովքեր փորձում են անհիմն բաներ պաշտպանել: Հակառակ դեպքում, ոնց էլ լինի, կհասկանաք 1915-ի և 1917-ի կամ 1918-ի միջև եղած տարբերությունը: Տեղյա՞կ եք պատճառահետևանքային կապ կոչեցյալի մասին: Նախ` պատճառն է լինում, ապա` հետևանքը: 1918 թ. մարտի 12-ին Շյուքրյու բեյին սպանողները այն հարյուր հազարավոր սպանվածների ազգականներն են, որոնց կոտորել են 1915 թ. ապրիլի 24-ին: Մեզ մի’ ասեք ձեռնածուի այնպիսի արտահայտություններ, ինչպիսիք են` «Եթե տեղահանությունը չլիներ…», այսպես կլիներ…, այնպես կանեին»… և այլն. փաստե’ր ներկայացրեք մեզ: Մեկ ու կես միլիոն մարդ է կոտորվել, դա փաստ է, իսկ դրա փոխարեն (այո’, փոխարեն) սպանվել է Շյուքրյու բեյը` 2-3 տարի անց… Իսկ ի՞նչ էիք սպասում, որ անեին, ի՞նչ եք ուզում, որ անի մի մարդ, որի ողջ ազգուտակին սպանել են: Իրեն հանդիպած յուրաքանչյուր թուրքի ճակա՞տը համբուրի: Շյուքրյու բեյի մահն էլ է ցավալի, ամեն մահ էլ ցավալի է, և ոչ մի սպանություն չի կարելի դրվատել, սակայն Դուք չե՞ք կարողանում հասկանալ այն մարդու հոգեվիճակը, որի բոլոր ազգականներին են սպանել: Մի՞թե Ձեր մեջ դիմացինին ապրումակցելու ընդունակություն չկա: Ձեր Շյուքրյու բեյին հոյակապ կերպով հիշատակելիս չե՞ք հասկանում այն ցավը, որը զգում են, որից այրվում են իրենց հարազատներին կորցրած մյուս մարդիկ:

Սակայն տեղն եկած դեպքում լավ էլ գիտեք ձեր տեղը… «Որպես զավթիչ եկան Միջին Ասիայից…»:

Եթե Միջին Ասիայից եք եկել, ի՞նչ գործ ունեք այստեղ: Ի՞նչ իրավունքով եք այս տարածքները ձեզ որպես «հայրենիք» հորջորջում: Ուրիշի հողը, հայրենիքը, գույքը և անգամ կյանքը խլել` ահա’ ձեր իմացածը, և քաջապես տեղյակ եք, որ այդպես եք վարվել: Հետո էլ, երբ մեկը պաշտպանում է իր կյանքն ու գույքը, մեղավոր է դառնում, այնպես չէ՞: Ի՞նչ եք արել ողջ պատմության ընթացքում: Ինչո՞վ եք հպարտանում: Արյա~մբ… Ոճրագործությա~մբ… Ձեր կտրած գլուխներո~վ… Ձեր կատարած բռնություններո~վ…

Որևէ բան ստեղծե՞լ եք ձեր պատմության մեջ: Մի քարը մյուսի վրա դրե՞լ եք երբևէ: Քարը քարի վրա չթողնելով` քանդել եք իհարկե, դու’ք էլ գիտեք դրա մասին, համա’յն աշխարհն էլ: Կարիք չկա շատ հեռուն գնալու. Այն տարածքում, որը «հայրենիք» եք հորջորջում, գեթ մեկ քաղաք հիմնե՞լ եք մինչ օրս եղած քաղաքների մեջ: Բնականաբար ո’չ: Բոլորն էլ գողացվել են մյուսներից. ուրիշների կառուցածն եք գողացել:

Ասում եք` Ցեղասպանություն չի՞ եղել: Մի կողմ թողնենք Ցեղասպանությունը և հայերին, իսկ Դերսիմում ի՞նչ պատահեց: Անցնենք Դերսիմը. ավելի ուշ ի՞նչ կատարվեց Մալաթիայում, Չորումում, Մարաշում: Մի հատ կարդացեք դրանց մասին: Սվասում ողջ-ողջ այրվածների՞ն ով ողջակիզեց, հայե՞րը:

Լրտե՞ս, դավաճա՞ն… Լավ, իսկ ինչպե՞ս է կոչվում նա, ով իր քաղաքացիների հանդեպ է նման բաներ թույլ տալիս: Այս տարածաշրջանի լրտեսն էլ է հայտնի, դավաճանն էլ:

Այդ ամենի մասին Դուք ինձնից ավելի լավ գիտեք անշուշտ, Բուլու’թ բեյ: Կրթված, ուսում ստացած անձնավորություն եք, բժիշկ եք, մտավորական, սակայն Հայոց ցեղասպանոթյան ճարտարապետներն էլ էին այդպիսին: Շատ էական է այն փաստը, որ Ցեղասպանությունը կազմակերպածների և փաստացի ղեկավարածների մեջ մեկից ավելի բժիշկներ կային, մարդիկ, ովքեր երդվել էին մարդու կյանքը ամեն բանից վեր դասել… Նրանք էլ Ձեզ պես օտար լեզուներ գիտիեին, Ձեզ նման տիրապետում էին եբրայերենին…

Հարգանքներով` «Ակունք» կայքէջի խմբագրություն