Հյուսեին Իսթեմիլ
«Թարաֆ» օրաթերթի սյունակագիր Սերդար Քայայի` անցյալ կիրակի oրը հրապարակված հոդվածում (Սերդար Քայայի հոդվածի հայերեն թարգմանությունը տես այստեղ` http://akunq.net/am/?p=19986) ներկայացրած երեք հույն պատգամավորների հարցապնդումից հետո, հարցապնդում, որը վերաբերում էր 1915-ին տեղի ունեցած աղետին (հայերի և Օսմանյան կայսրության մյուս քրիստոնյաների ցեղասպանությանը-Ակունքի խմբ.), պատմաբանները հայտնեցին, որ տվյալ ժամանակաշրջանում այլ հարցապնդումներ էլ են եղել:
Կլարկ համալսարանի դասախոս, դոկտոր, պրոֆ. Թաներ Աքչամն ասաց. «Եթե Թուրքիան 1915 թ. կատարված դեպքերը ժխտելու փոխարեն որդեգրի 1918-1919 թթ. դրսևորած իր կեցվածքը, դա լավ սկիզբ կդառնա»: «Թարաֆ»-ին հարցազրույց տված Թաներ Աքչամը նշելով, որ 1915 թ. իրադարձությունների կապակցությամբ 1918 թ. ևս 5-6 հարցապնդում է ներկայացվել, հավելեց. «Այս հարցապնդումներին օսմանյան մեջլիսը չի պատասխանել, սակայն քննարկել է դրանք, և հիմնվել է 5-րդ մասնաճյուղ անվամբ խորհրդարանի հետաքննիչ հանձնաժողովը: Ամենակարևոր հարցապնդումը Ֆուադ բեյի և վերջինիս ընկերների կողմից ներկայացված 14 հոդվածից (Դիվանիեի պատգամավոր Ֆուադ բեյի հարցապնդումն իրականում 10 կետից է բաղկացած եղել, և Հայոց ցեղասպանության հարցը շոշափվել է 5-րդ և 10-րդ հոդվածներում-Ակունքի խմբ.) կազմված հարցապնդումն էր, որից հետո սկսվել է օսմանյան խորհրդարանի կողմից իրականացված հարցաքննությունը: Կատարված կոտորածներն ու հանցագործությունները ընդունվել են բոլորի կողմից` բացառությամբ 10-12 պատգամավորների: Վերջիններս էլ այն պատգամավորներն էին, ովքեր հենց իրենք էին իրենց շրջաններում ջարդերը կազմակերպել»:
«Կատարված դեպքերն ընդունենք և խոսենք դրանց մասին»
Աքչամն ասելով, որ «Եթե Թուրքիան 1915 թ. իրադարձությունները ժխտելու փոխարեն վերստին որդեգրի 1918-1919 թթ. իր կեցվածքը, դա լավ սկիզբ կլինի», նշեց. «Այն ժամանակաշրջանում այդ դեպքերի կատարված լինելու փաստն ընդունել են և’ մուսուլմանները, և’ ոչ մուսուլմանները: Այսօր մենք ևս պետք է դրանք ընդունենք և խոսենք դրանց մասին: Ըստ իս` 1918 թ. իմաստը հենց դա է»:
Աքչամն ընդգծեց, թե 1918 թ. ժամանակաշրջանում թե’ Ստամբուլի և թե’ Անկարայի կառավարությունները ժխտողական քաղաքականություն չեն վարել հիշյալ հանցագործությունների առումով, և որ դրանց կատարաված լինելու փաստն ընդունվել է անխտիր բոլորի կողմից:
1915 թ. դեպքերի կապակցությամբ 1918-1920 թվականներին (հայերի և մյուս քրիստոնյաների զանգվածային ոչնչացման մասին քննարկումները օսմանյան խորհրդարանում եղել են միայն 1918 թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին, իսկ նույն տարվա նոյեմբեր-դեկտեմբերին մեջլիսի 5-րդ հանձնաժողովը հարցաքննել է Առաջին աշխարհամարտի տարիներին կառավարած երկու վարչակազմերի բոլոր անդամներին-Ակունքի խմբ.) ներկայացված հարցապնդումների մասին մեկնաբանություններ է տվել նաև Սաբանջը համալսարանի պրոֆ. Հալիլ Բերքթայը.
«Դեպքերի կապակցությամբ նման հարցապնդումներ այն ժամանակ էլ են ներկայացվել: Իրական մեծ սուտը այն պնդումն է, թե Հայոց ցեղասպանությունը «իմպերիալիստական սուտ է»: Սերդար Քայայի ներկայացրած հարցապնդումը դրա համար էլ մեզ ապշեցնում ու ցնցում է: Պետք է այդ իրադարձությունները, որպես քրեական դեպք, քննարկել, նորից փորփրել և հետաքննել»:
http://www.taraf.com.tr/haber/1918-deki-meclis-daha-cesurmus-2.htm
Թարգմանեց Մելինե Անումյանը
Akunq.net
Leave a Reply