Այս Ժողովը հրավիրվել է սուրբ կայսր Կոնստանտին Մեծի կողմից` մասնավորապես դատապարտելու համար Աղքսանդրիայի մետրոպոլության երեց Արիոսի հերետիկոսությունը։
Ժողովի 318 եպիսկոպոսները դատապարտում են այդ ուսմունքը որպես հերետիկոսություն, հաստատում Հոր հետ Որդու ընդհանրական բնույթը և Նրա նախասկզբնական (անսկիզբ) ծննդի մասին ճշմարտությունը և ընդունում «318 սուրբ հայրերի հանգանակը» կամ հավատքի խորհրդանիշերը («Հավատամք», «Հավատո հանգանակ», «Նիկիո հանգանակ» կամ «Աթանասյան հանգանական»), որը չնչին փոփոխություններով ու լրացումներով գործածվում է բոլոր հնավանդ եկեղեցիներում, որն ընդունում են նաև բողոքական հարանվանությունները։
Այս ժողովում է սահմանվում է Զատկի տոնի օրը, մշակվում են 20 կանոններ, այդ թվում Աղեքսանդրիայի, Հռոմի, Անտիոքի և Երուսաղեմի մետրոպոլիտությունների առավելությունների մասին։
Նիկիայի ժողովի ժամանակ Հունահռոմեական քրիստոնեությունը երեք աթոռների Հռոմի, Աղեքսանդրիայի և Անտիոքի պատրիարքությունների վրա էր բաշխված։ Սրանցից յուրաքանչյուրն իր իրավասությունները վարում էր միայն իր սահմանների շրջանակներում՝ առանց ուրիշների նկատմամբ գերիշխանության հավակնության։ Սակայն V դարի սկզբերին դրությունը փոխվում է. Կոստանդնուպոլսի աթոռը պատրիարքության է բարձրացվում նույն քաղաքում գումարված ժողովի վճռով (381թ.), և Հին Հռոմի ազդեցության հետզհետե տկարանալն ու անկումը և Նոր Հռոմի ազդեցության աստիճանաբար աճելը սկսել էր Կոստանդնուպոլսի պատրիարքներին կարծել տալ, թե իրենք մյուս պատրիարքներից բարձր են։ Նրանք կարծում էին, որ Աթանասի՝ Միկիայի և Կյուրեղի՝ Եփեսոսի ժողովում տարած հաղթանակաները նսեմանում են, եթե Փլաբիանոսի և Լևոնի հավակնոտ պահանջները իրականանան, ինչը նախատինք էին համարում իրենց դպրոցի համար։ Հռոմի և Կոստանդնուպոլսի աթոռները, հիրավի, Աղեքսանդրիայի այս մեծամիտ պահանջկոտությունը մերժելու, այն ճնշելու նպատակով էին դաշնակցել։ Իրենց իսկ մեծամտությանն ու հավակնություններին հագուրդ տալու և իրականության վերածելու նպատակով նրանք եկեղեցական խնդիրը վերածում են քաղաքականի՝ դաշնակցելով Մարկիանոս կայսրի հետ (հենց սա էր, որ մերժեց աջակցել հայերին Հազկերտի դեմ պատերազմելիս- խմբ.) և «հաղթանակ տանում» Քաղկեդոնում։ Սակայն այս «հաղթանակը» ոչ իրական էր և ոչ էլ հաստատուն։ Այս ժողովում որոշում էր կայացվել նաև մյուս պատրիարքությունների նկատմամբ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքության՝ նախաթոռ լինելու իրավունքի մասին, ինչն անընդունելի էր Հռոմի համար, քանի որ հինգերորդից երկրորդ տեղն անցնող աթոռը, երկրորդից էլ առաջին կարող էր դառնալ, որը կայսերական մայրաքաղաքի եպիսկոպոսի իրավունքն էր դարձել։ Ուստի, Հռոմը չընդունեց Քաղկեդոնի ժողովի այս կանոնը, և միևնույն ժողովի նկատմամբ ընդունելի և անընդունելի կանոնների տարբերություն դրեց։ Հունահռոմեական քրիստոնյա աշխարհի եպիսկոպոսները՝ իրենց հետևորդներով, երկու խմբի բաժանվեցին՝ միմյանց դեմ բուռն հակառակության մեջ մտնելով։
Հույներն ու Լատինները հետագա դարերում հրաժարվեցին իրենց հակառակությունից և Քաղկեդոնի ժողովն իբրև չորրորդ «Տիեզերական ժողով» ընդունեցին։
Նիկիայի ժողովը արիոսականությունը դատապարտեց որպես հերետիկոսություն, իսկ Արիոսը աքսորվեց Աղեքսանդրիայից։
Աղբյուրը.
– Եզնիկ քահանա Պետրոսյան, Դոկտոր Աստվածաբանության, Հայ Եկեղեցու Պատմություն, Մաս Ա (Սկզբից մինչև 1441թ.), «Հաղբատավանք» Բարեգործական Միություն, 1990։
– Ինտերնետ
Leave a Reply