Արիոսական վիճաբանությունների վերջին փուլում, 370-380-ական թվականներին Եկեղեցու առջև դրվում է ևս մի հարց. Ս. Հոգին Աստվա՞ծ է, թե՞ արարած։
Ս. Աթանասը 359 թվականին Սերապիոնին ուղղած նամակում ջատագովում է Ս. Հոգու համագոյությունը Հայր Աստծու հետ։ Աթանասի այս վարդապետությունը որդեգրում են բազմաթիվ եպիսկոպոսներ։ Ստեղծվում է նաև հակադիր հոսանքը, որ Կ. Պոլսի Մակեդոն եպիսկոպոսի գլխավորությամբ մերժում էր Ս. Հոգու Աստվածությունը։
Թեոդոսիոս Մեծ կայսեր /379-395/ հրամանով 381թ. գումարվում է Կ. Պոլսի Բ Տիեզերական Ժողովը, որը նախ հաստատում է Նիկիայի դավանությունը Որդու մասին, ապա սահմանում Ս. Հոգու աստվածությունը և Ս. Երրորդության համար որդեգրում ՛՛մի աստվածություն, երեք անձինք՛՛ բանաձևը։ Նիկիայի ժողովի Հավատո Հանգանակին ավելացվում է նաև Ս. Հոգու հատվածը։
Հայ Եկեղեցին ընդունում է Կ. Պոլսի Բ Տիեզերական Ժողովի դավանաբանական բանաձևը և կանոնները։
II Տիեզերկան ժողով կամ Կոստանդնուպոլսի I ժողով – 381թ.
Հրավիրվել էր Նիկիայի հավատքի խորհրդանիշների հստակեցման և արիոսական, եվնոմիական, փոթինական, մարկիոնական, սավելական հերձվածների դատապարտման նպատակով։ Այստեղ ընդունվեց Ս. Երրորդության դավանության բանաձևը, կանոնացվեց հավատքի խորհրդանիշը, ինչպես նաև հաստատվեցին կանոններ, որոնցից մեկով Կոստանդնուպոլսի պատրիարքին՝ Հռոմի պատրիարքից հետո, տրվեց բոլոր եպիսկոպոսների նկատմամբ առավելություն։ Կոստանդնուպոլսի եկեղեցու գլուխ հաստատվեց Գրիգոր Աստվածաբանը։
Երկրորդ Տիեզերական (Կոստանդնուպոլսի առաջին) Ժողովը (381թ.) ավարտեց Երրորդութենական վարդապետության ձևավորումը։ Այն հրավիրվեց սբ. Կայսր Թեոդոս Մեծի կողմից` վերջնականապես դատարապարտելու Արիոսի տարբեր հետևորդներին, այդ թվում` հոգեմարտիկ-մակեդոնյաններին, որոնք մերժում էին Սբ. Հոգու Աստվածությունը` համարելով Նրան Որդու ստեղծագործություն։ 150 արևելյան եպիսկոպոսներ հաստատեցին Հորից բխող Սբ. Հոգու` Հոր և Որդու հետ ընդհանրական բնույթի մասին ճշմարտությունը, ընտրեցին հավատի Խորհրդանիշի մնացած հինգ անդամներին և սահմանեցին Կոստանդնուպոլսի եպիսկոպոսի` որպես Հռոմի պապից հետո պատվի առումով երկրորդ եպիսկոպոսի` առավելությունը։
Leave a Reply