Սեբաստիայի սպանդից անցել է 20 տարի

Գևորգ Պետրոսյան

Թուրքագետ,

«Թուրքագիտական պորտալի» հիմնադիր

Այսօր լրանում է Սեբաստիայի (Սվազ) սպանդի քսաներորդ տարելիցը։ 1993 թվականի հուլիսի 2-ին թուրք ազգայնամոլներն ու իսլամիստները կրակի տվին Սեբաստիայի «Մադըմաք» հյուրանոցը, որտեղ հավաքվել էին ալևի դավանանքի հետևորդ մտավորականներն ու արվեստի գործիչները։

Փիր սուլթան Աբդալ մշակութային միջոցառումներին մասնակցելու համար Սեբաստիա էին ժամանել մի շարք մտավորականներ, այդ թվում Ազիզ Նեսինը, Նեսիմի Չիմենը, Հասրեթ Գյուլթեքինը, Արիֆ Սաղը, Մեթին Ալթըոքը և այլք։

Երբ ալևի մտավորականներն ու արվեստագետները հավաքվել էին հյուրանոցում, շենքը սկսեցին շրջապատել թուրք ազգայնամոլների խմբերն ու իսլամիստ խուժանը։ Ամբոխը սկսեց քարեր նետել հյուրանոցի վրա, ապա նաև կրակի տվեց այն։ Հրդեհի հետևանքով մահացավ 33 ալևի մտավորական և արվեստագետ, հյուրանոցի 2 աշխատակից, ինչպես նաև հրդեհողներից 2-ը։ Մեծ թվով մարդիկ վնասվածքներ ստացան, այդ թվում և հայտնի գրող Ազիզ Նեսինը։

Իրավապահ ուժերը միջամտեցին, երբ արդեն բավական ուշ էր։ Քաղաքում մտցվեց արտակարգ դրություն, խոշոր հետաքննություն սկսվեց։

Սպանդի գործով 124 մարդու մեղադրանք ներկայացվեց։ Երկարատև, քննադատության արժանացող դատավարությունից, անընդհատ փոփոխվող դատավճիռներից (15 տարի ազատազրկում, մահապատիժ, ցմահ ազատազրկում) հետո ի վերջո սպանդի կազմակերպիչներից 33-ին դատապարտեցին ցմահ ազատազրկման, իսկ գործով անցնող մյուս դահիճներին՝ 3-ից 15 տարվա ազատազրկման։ Մինչ այժմ ազատության մեջ է գտնում ենթադրաբար սպանդի գլխավոր կազմակերպիչ Ջագեր Էրչաքմաքը, ով եղել է Սեբաստիայի քաղաքային խորհրդի անդամ։

Այսօր քաղաքում նախատեսված է հիշատակի միջոցառում իրականացնել, որի համար, սակայն, լուրջ անվտանգության միջոցառումներ են իրականացվում, ինչը ենթադրում է, որ 20 տարի անց նույնպես ալևիների համար վտանգը չի վերացել։

Նշենք, որ սա ժամանակակից Թուրքիայի պատմության ընթացքում էթնիկ և կրոնական խմբերի (ալևիներ, հայեր, հույներ) դեմ միակ սպանդը չէ ։ Պետք է հիշել 1930-ականների վերջին Դերսիմի կոտորածները, 1955 թվականի սեպտեմբերի 6-7-ին Ստամբուլում հայերի և հույների պոգրոմը, 1978-ի Մարաշի սպանդը և այլն։

Հատուկ «Թուրքագիտական պորտալի» համար

allTurkey.am

http://allturkey.am/4232/