21 (21)
ՀԱԿՈԲ ՄՈՒՐԱԴԻ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆԻ ՊԱՏՄԱԾԸ*
ԾՆՎ. 1903 Թ.
ՍՂԵՐԴ ԳԱՎԱՌ**
ՖԸՆԴԸԿ Գ.
Հորս անունը Մուրադ էր, պապիս անունը՝ Մարտիրոս: Մենք երեք քույր և երեք եղբայր էինք: Մենք ապրում էինք Սղերդ գավառի Ֆընդըկ գյուղում: Մեր գյուղում թուրքեր չկային: Մեր գյուղում հիսուն-վաթսուն քուրմանջի*** ընտանիքներ կային, որոնք լավ հարաբերության մեջ էին հայերի հետ: Քուրմանջի քուրդերը մուսլուման թուրքերի հետ վատ էին, բայց նրանք երբեք զենք չեն բարձրացրել տեղի հայերի վրա: Նրանք ոճրագործություն չէին անում:
Ֆընդըկում գյուղացիները զբաղվում էին անասնապահությամբ, հողագործությամբ և զամբյուղագործությամբ: Շուկա չկար: Ֆընդըկից դուրս գնում էինք Ջեզիրե գնումներ անելու: Ֆընդըկում դպրոց, ուսումնական հաստատություն չկար: Միայն Դըհերից եկած մի վարժապետ կար, քրդերեն տառեր էր սովորեցնում:
1915 թվին ես տասներկու տարեկան էի, երբ թուրք ասկյարները մտան մեր գյուղը, սկսեցին ավերել հայերի տները: Իմ երկու եղբայրներիս սպանեցին, երեք քույրերիս փախցրին, մեր ամբողջ ազգ ու տակին վերացրին: Մայրս ինձ տվել էր բարի քուրմանջիներին, որ ինձ պահեն, և այդպես ես փրկվեցի:
Ես իմ աչքերով շատ ահավոր բաներ եմ տեսել: Իմ աչքերը պըլըշեցին այդ բոլորը տեսնելով: Թուրքերը բոլոր հայերին ոչնչացրին: Ինձ նման մի քանիսը հարևան գյուղի քուրմանջիների շնորհիվ ողջ մնալ կարողացան: Նրանք էլ դեսից-դենից մի բան խնդրելով կամ մուրալով իրենց գոյությունը քարշ էին տալիս:
Մի օր ես մեր բարի քուրմանջիների տանը մի խանչալ գտա, վերցրի, որ գնամ թուրքերին սպանեմ: Տնեցիները ինձ ասացին. «Ի՞նչ ես անում, նրանք քե՛զ կսպանեն»: Էդ գյուղում շատ հայ գաղթականներ էին եկած ու իրենց գոյությունը պահպանում էին:
Հետո մենք գնացինք Ուասկե գյուղը: Էնտեղ էլ քառասուն-հիսուն քուրմանջի-եզդի ընտանիքներ էին ապրում: Ես էնտեղ ամուսնացա Խալիլա անունով մի աղջկա հետ: Նա քուրմանջի էր: Ունեցանք երկու տղա, երեք աղջիկ: Երեխաներիս անունները իմ նահատակ հարազատների անունները դրեցի. օրինակ՝ տղայիս անունը հորս անունն եմ դրել, աղջկանս՝ մորս անունն եմ դրել: (Սկսեց հուզվել և լաց լինել – Վ.Ս.): Ես կուզենայի վրեժ լուծել թուրքերից, բայց ձեռքս ոչինչ չկա: Էդ թուրքերը մարդ չէին:
Մի տարի հետո վախից մենք դուրս եկանք էդ գյուղից, գնացինք Ստամբուլ, մեր ծանոթներից մեկի տանը ապրեցինք:
Հետո մենք գնացինք Ջըզիրե: Տուն-տեղ դրեցինք, խանութ բացեցի: Հողամաս գնեցի: Օրհնեցի Աստծուն, որ ողջ եմ մնացել: Էդտեղ արդեն շատ սուրիացիներ կային: Մի օր էլ լսեցի, որ աշխարհի վրա Հայաստան կա, որը առաջադիմության մեջ է: 1966-ին եկանք Հայաստան: Հիմա երեսունից ավելի թոռներ ունեմ: Նրանք բոլորն էլ սովորում են հայկական դպրոցներում: Նրանցից շատերը նաև քրդերեն գիտեն, քանի որ լսել են իրենց մեծերից:
* Վերապրողը քրդախոս հայ է: Հուշը քրդերենից հայերեն թարգմանել է ՀՀ ԳԱԱ գիտաշխատող Զենֆիրա Խատիևան:
** Արևմտյան Հայաստան, Բիթլիսի վիլայեթի Սղերդ սանջակի կենտրոն (Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգ):
*** Քրիստոնյա քուրդ (եզդի) ցեղախումբ:
http://ermeni.hayem.org/turkce/vkayutyun.php?tp=ea&lng=arm&nmb=21
Շարունակելի
Կարդացեք յուրաքանչյուր շաբաթ և կիրակի օրերին:
Leave a Reply