Թուրքիայում ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներն ու մտավորականները պահանջում են ներողություն խնդրել Ունեցվածքքի հարկի համար

Ունեցվածքի հարկի ընդունման 69-րդ ամյակի կապակցությամբ նոյեմբերի 11-ին Ստամբուլի Հայդարփաշա կայարանում հավաքված «Ալարքո» հոլդինգի ղեկավար խորհրդի նախագահ Իսհաք Ալաթոնը, հայտնի լրագրող Միհայիլ Վասիլիադիսը, պրոֆեսորներ Սերափ Յազըջըն և Էրգյուն Օզբուդունը կոչ են արել թուրքական կառավարությանը` ներողություն խնդրել այն ժամանակ անարդարության ենթարկված ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչներից:

Այդ մասին հաղորդում է «Հյուրիեթ» պարբերականը:

Իսհաք Ալաթոնը նշելով, որ իրենց անցյալի հետ առերեսվել կարողացող և հաշվի նստող հանրություններն արժանի են հարգանքի, նաև հայտնել է. «Մեր արածը մի ջանք է` մեր` զարգացած հասարակություն լինելը ցույց տալու ուղղությամբ: Այն ժամանակաշրջանում գույքի վրա կալանք դնող պաշտոնյաները վաճառել են մեր տների բոլոր իրերը, մինչև իսկ` խոհանոցային կաթսաները: Հայրս հարկը վճարել չկարողանալու պատճառով այստեղից (Հայդարփաշա կայարանից) աքսորվել էր Աշքալե` հարկադիր աշխատանքի: Աքսորվելիս նրա մազերը սեփ-սև էին, իսկ մեկ տարի անց` վերադարձին` լրիվ սպիտակած»:

Հայրս Ժողովրդահանրապետական կուսակցության անդամ էր

Հայդարփաշա գնացած Իսհաք Ալաթոնը, կայարան, որտեղից գնացքներով հարկադիր աշխատանքի են աքսորել բոլոր նրանց, ովքեր չեն կարողացել վճարել 1942 թ. նոյեմբերի 11-ին Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի կողմից ընդունված Ունեցվածքի հարկը, իր ելույթում նշել է. «Մենք ուզում ենք առերեսվել մեր անցյալի հետ: Անցյալի մեղքերից մաքրվելու և հոգեկան անդորրը վերագտնելու համար պետք է արժանապատվություն ունենանք` ներողություն խնդրելու: Պետք է անցյալից դասեր քաղենք` նույն սխալներն այլևս չկրկնելու համար: Հայրս այն ժամանակաշրջանում Ժողովրդահանրապետական կուսակցության անդամ էր: Շիշլիում գտնվող իր տանը ֆրանսերենի անվճար դասեր էր տալիս երիտասարդներին: Երբ հրապարակվել է Ունեցվածքի հարկի մասին օրենքը, երկու տարբեր հարկային գրասնեյակներից տեղեկացել է, որ 16 հազար և 64 հազար լիրա գումարի չափով հարկի պարտք ունի: Հարկի պարտքը վճարելու համար մեր տան բոլոր իրերը ծախել են: Միայն մեր հեռախոսն է մնացել, որը ծածկել էինք մի կեղտոտ բրդյա ծածկոցով»:

Խաղալիք ձիս անգամ խլեցին

Արդեն 86 տարի Թուրքիայում հունարենով հրապարակվող «Ափոյեվմաթինի» թերթի տնօրեն և պատասխանատու խմբագիր Միհայիլ Վասիլիադիսն իր հերթին ասել է. «Երբ մեր տուն եկան գույքի վրա կալանք դնող պաշտոնյաները, ես 3 ու կես տարեկան էի: Այդ օրը հիշում եմ ամենայն մանրամասնությամբ, քանի որ մեծ վախ և հոգեկան տրավմա եմ ապրել: Պաշտոնյաները խլեցին անգամ հորս մահճակալը, չնայած որ նա մահճին գամված հիվանդ էր: Ըստ օրենքի` կարելի էր կնքել միայն աշխատավայրերի դռները: Ատամնաբույժ հայրս մեր տան սենյակներից մեկն օգտագործում էր որպես բժշկի կաբինետ: Գույքի վրա կալանք դնող պաշտոնյան տան բոլոր իրերն այդ սենյակ լցրեց և դուռը կնքեց: Ես լաց եղա, քանի որ վերցրել էին իմ խաղալիք ձին, և պաշտոնյաների մեջ մի բեռնակիր, կնիքը բացելով, ձիս վերցրեց ու ինձ տվեց: Ինձ հետևած մի ձեռք նորից արագ խլեց գրկիս ձին և սենյակի մեջ շպրտելով` դուռը դարձյալ կնքեց: Ես երբեք չեմ մոռանա այդ պահը»:

Թող ներողություն խնդրի նաև Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունը

Պրոֆ. Սերափ Յազըջըն իր ելույթում նշել է. «Հուսով եմ, որ այն ժամանակվա միակուսակցական ռեժիմի այսօրվա ներկայացուցիչ Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունը ներողություն կխնդրի և կկարողանա նորոգել կոտրված սրտերը»:

Իսկ պրոֆ. Էրգուն Օզբուդունին շեշտել է, որ Ունեցվածքի հարկը մի սև էջ է Թուրքիայի Հանրապետության պատմության մեջ, և ասել. «Դա մեծ անարդարություն և անգթություն է: Նման սկանդալ չի գրանցվել ոչ մի սահմանադրության ու ժողովրդավարության մեջ»:

Հիշեցնենք, որ 1942 թ. թուրքական կառավարությունը` վարչապետ Շյուքրյու Սարաջօղլուի գլխավորությամբ, ԹԱՄԺ է ներկայացրել Ունեցվածքի հարկի (Varlık Vergisi) մասին օրենքը, որն ընդունվել է նույն տարվա նոյեմբերի 11-ին` խորհրդարանի նիստին մասնակցած 350 պատգամավորների միաձայն քվեարկությամբ (թիվ 4305 օրենք): Ի դեպ` դրանից առաջ` 1942 թվականի սեպտեմբերին, Ֆինանսների նախարարությունը նահանգների ֆինանսական վարչություններից, բանկերից և Անվտանգության ծառայությունից սկսել էր տվյալներ պահանջել Թուրքիայի ազգային փոքրամասնությունների նյութական վիճակի մասին: Ունեցվածքի հարկը, ըստ կրոնական պատկանելության, հարկատուներին բաժանում էր 4 խմբի. ա) մուսուլմաններ, բ) ոչ մուսուլմաններ, գ) հավատափոխներ, դ) օտարահպատակներ: Օտարահպատակների համար, ոչ մուսուլմանների համեմատ, ավելի մեղմ հարկաչափ էր սահմանվել, իսկ հավատափոխներն ընդգրկվեցին մուսուլմանների խմբում: Այսինքն՝ գրեթե ստացվել էր հարկատուների երկու խումբ` մուսուլմաններ և ոչ մուսուլմաններ: Մուսուլմանները պետք է վճարեին ունեցվածքի 12.5 տոկոսի չափով հարկ, ոչ մուսուլմանները՝ 50 տոկոս, հավատափոխները, այսինքն՝ իսլամացածները, 25 տոկոս և օտարահպատակները՝ 12.5 տոկոս: Հետագայում էլ նրանցից, ովքեր, իրենց ամեն ինչը ծախելով հանդերձ, չկարողացան այդ հարկը վճարել, միայն ոչ մահմեդականներն աքսորվեցին հարկադիր աշխատանքի ճամբարներ: Ունեցվածքի հարկը գործեց 16 ամիս և վերացվեց 1944 թ. մարտի 15-ին (թիվ 4530 օրենք): Ընդհանուր առմամբ հավաքվեց 314.900.000 թուրքական լիրա գումարի չափով հարկ, որի 70 տոկոսը` Ստամբուլում, ուր առկա էր հայկական ու հունական ստվար համայնք: Այդ հարկը Թուրքիայում բնակվող բազմաթիվ քրիստոնյաների ստիպեց արտագաղթել երկրից:

14.11.2011

Akunq.net