Ըստ պրոֆեսոր Սանջարի` Ապրիլի 24-ն առիթ է ատելությամբ լի արտահայտությունների դեմ պայքարելու առումով

«Ատելության հանցագործությունները» խորագրով կոնֆերանսում ելույթ ունեցած պրոֆ. Սանջարը նշեց, որ Ապրիլի 24-ն առիթ է` առերեսման համար, իրավաբան Չեթինը կոնֆերամսի մասնակիցների հետ կիսվեց Հրանտ Դինքի առնչությամբ «թրքությանը վիրավորելու» համար կայացված դատական վճռում տեղ գտած «ատելության» արտահայտությունների մասին, իսկ Քարանը մատնանշեց ատելության հանցագործությունների դեմ պայքարում օրինական և ամենօրյա պայքարի ոչ բավարար լինելը: Դոկտոր, պրոֆեսոր Միթհաթ Սանջարը «Ատելության հանցագործությունները» խորագրով միջազգային կոնֆերանսում հայտնեց, որ հայ մտավորականների` Ստամբուլից աքսորվելու ամսաթիվը եղող Ապրիլի 24-ին առերեսման առումով իրավասուների ձեռնարկելիք քայլերը էական նպաստ կունենան «կառուցողական արդարադատության ներգործությունը» մեծացնելու հարցում: Սոցիալական փոխանակում միության և «Վե’րջ ասա ցեղապաշտությանը և ազգայնամոլությանը» կազմակերպության կողմից համատեղ կազմակերպված և Լյութֆի Քըրդար կոնգրեսի կենտրոնում կայացած կոնֆերանսում ելույթ ունեցած Սանջարը պարզաբանեց, որ 1915 թ. հայկական կոտորածից հետո տեղի ունեցած դեպքերը «ատելության արտահայտությունների ամենակենսունակ աղբյուրն» են: Բիլգի համալսարանի պրոֆեսոր Թուրգութ Թարհանլըի նախագահությամբ «Մեզ մի օրենք է անհրաժեշտ. օրինական կարգավորումները ատելության արտահայտությունների դեմ պայքարում» խորագրով նիստում ելույթ ունեցած իրավաբաններ Ֆեթհիյե Չեթինը և Ուլաշ Քարանը, ինչպես նաև` դոկտոր, պրոֆեսոր Միթհաթ Սանջարը խոսեցին «Ատելության հանցագործությունների դեմ» օրենքին հնարավորինս շուտ ուժ հաղորդելու անհրաժեշտության մասին: Չեթինի խոսքերով` հրահրումների շնորհիվ հող է նախապատրաստվել հանցագործությունների համար Հրանտ Դինքի սպանության գործի դատաքննությանը որպես Դինքի փաստաբան մասնակցող Չեթինը ելույթն սկսեց «Արդյո՞ք ատելության արտահայտությունը սպանիչ է» հարցով, նշեց, որ սպանությունից առաջ Դինքին «թրքությանը վիրավորելու» համար դատապարտած դատավճռի հիմնավորման տեքստը լիուլի է եղել ատելության արտահայտություններով, և արձանագրեց, որ մամուլն ու դատավճիռը նույնպես մասնակցել են սպանության գործընթացին` իրենց անարդարացի մեղադրանքներով: Չեթինը հիշեցրեց, որ Հրանտ Դինքի, քահանա Սանտորոյի, Ահմեթ Քայայի և Մալաթիայի հրատարակչատանը տեղի ունեցած սպանություններն իրականացվել են հրահրման արդյունքում, և ասաց. «Մամուլը կարևոր դեր կատարեց ատելության տարածման հարցում»: Ըստ Քարանի` 216-րդ հոդվածով դատվում են Թուրքիայի այն քաղաքացիները, ովքեր դիտվում են որպես ներքին սպառնալիք Քարանը հանդես եկավ հետևյալ մեկնաբանություններով. «Այն դեպքում, երբ աշխարհի ոչ մի ծայրում իրավական որոշումներում գոյություն չունեն ճշմարտացիությունը կասկածի տակ դնող սահմանումներ, Թուրքիայի վճռաբեկ դատարանի որոշումներում առկա են այնպիսի նախադասություններ, ինչպիսիք են` «Տրավեստիները հիվանդություններ են տարածում», «Իսլամը ամենավերջին և ամենաբանական կրոնն է» և այլն: Գերագույն ատյաններում պաշտոնավարող դատավորներն առաջ են գնում իրենց կայացրած ցեղապաշտ ու խտրական դատավճիռների շնորհիվ»: Քարանը նշելով, թե 216-րդ հոդվածը պետության կողմից գրեթե կիրառվում է որպես ներքին սպառնալիքներից պաշտպանվելու միջոց, հետևյալ կերպ ավարտեց ելույթը. «Պետությունը որ խմբին իրեն սպառնալիք է համարում, 216-րդ հոդվածն օգտագործում է այդ մարդկանց դատելու համար: Պետությունը սույն հոդվածով դատել և պատժել է` 70-ականներին ձախերին, 80-ականներին քրդերին, իսկ 90-ականներին քրդերին և իսլամիստներին»: Սանջարի կարծիքով` օրենքներում խճճվածություններ կան Սանջարը հայտնեց, որ քաղաքականությունը թե’ նորմալ է համարում ատելության արտահայտությունները և թե’ օգնում դրա ավելի շատ տարածմանը: Սանջարն ասելով, թե կան կանոնակարգումներ և զանազան դրույթներ, նշեց, թե քանի որ այդ կարգավորումները տեղիք են տվել ատելության սնուցմանը, օրենքներում կան խճճվածություններ: Սանջարը հանդես եկավ նաև հետևյալ պարզաբանումներով. «Ազգայնամոլ գաղափարախոսությունը յուրացվել է հասարակության կողմից, իսկ դա տեղիք է տալիս առօրյա կյանքում ատելության արտահայտությունների տարածմանը: 1915-ը Թուրքիայում սկիզբ դրեց ատելության հռետորաբանությանը: Բռնությանն առնչվող բոլոր արտահայտությունների պատճառը 1915-ի իրադարձություններն են: Չպետք է անտեսել ատելության արտահայտություններին և ատելության հանցագործություններին առնչվող օրենքի հրապարակման նշանակությունը: Նման օրենք պետք է հրապարկվի հենց Թուրքիայի պես երկրներում, որտեղ ատելությունը լայն տարածում ունի: Էրոլ Օնդերօղլու-hukuk@bianet.org «ԲԻԱ» լրատվական կենտրոն 17.04.2011 http://bianet.org/bianet/toplum/129320-sancar-24-nisan-nefret-soylemiyle-mucadelede-bir-firsat