ԲԱՅԱԶԵՏ. գավառ

ԲԱՅԱԶԵՏ. գավառ Արևմտյան Հայաստանում` Էրզրումի նահանգում՝ նրա հարավարևելյան մասում՝ Վանա լճից հյուսիս-արևելք:

Գավառին սահմանակից էին. հյուսիսից՝ Կարսի մարզն ու Երևանի նահանգը, արևելքից` Պարսկաստանը, հարավից` Վանի նահանգը, արևմուտքից՝ Խնուսի և Բասենի գավառակները: Նրա բնական սահմանները կազմում էին հյուսիսից` Հայկական պարը մինչև Քյոսադաղ լեռը, իսկ հարավից՝ Թոնդուրեկի, Ծաղկանց և Կարտևանի լեռները: Մոտավորապես համապատասխանում էր հին Այրարատ աշխարհի Կոգովիտ գավառին: Գավառի Դիադին գավառակի միջով հոսում էր Արածանի գետը՝ իր բազմաթիվ վտակներով:

Կենտրոնն էր Բայազետ քաղաքը: 19-րդ դ. վերջերին և 20-րդ դ. սկզբին բաժանված էր հինգ գավառակների. դրանք էին՝ Բայազետ, Դիադին, Կարաքիլիսա (Ղարաքիլիսա), Ալաշկերտ (Թոփրակ-կալե) և Այնթապ կամ Դութաղ, որոնք ունեին 418 գյուղ (8448 տուն): Ըստ Քինեի վիճակագրության` այս շրջանում գավառի բնակչությունը 52544 անձ էր, որից 10505-ը՝ հայ:

16-րդ դ., երբ թուրքերը գրավեցին Հայաստանը, Բայազետի իշխանությունը հանձնեցին քրդերին: Վերջիններս պատկանում էին Սիլվանլի աշիրաթին, այս պատճառով Բայազետ գավառը կոչվում էր նաև Սիլվան (Սլիվան): Դրանք կիսանկախ կառավարում էին գավառը մինչև 19-րդ դ. երկրորդ կեսը:

19-րդ դ. սկզբին գավառը դուրս էր Էրզրում նահանգից և կազմում էր Երկդուզյան` Բայազետի Փաշայությունը: 19-րդ դ. երկրորդ կեսից Բայազետ գավառը նորից Էրզրումի նահանգի կազմում էր:

Բայազետի գավառն ուներ բարեբեր հողեր, գեղադիր լեռներ ու դաշտեր, հարուստ բուսական ու կենդանական աշխարհ: Բնակչության հիմնական զբաղմունքներն էին դաշտավարրությունը, այգեգործությունը և անասնապահությունը:

18–19-րդ դդ. ընթացքում գավառի բնակչության հայկական տարրը զանգվածորեն բնաջնջվել և տեղահան էր արվել: Հայ բնակչության մնացած մասը բնաջնջվեց կամ տեղահան արվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ: