ԲԱԼՈՒ. գավառակ

ԲԱԼՈՒ, Բալահովիտ, Բալլու, Բալուահովիտ, Պալլու, Պալու, Փալու. գավառակ (կազա) Արմևմըյան Հայաստանում, Դիարբեքիրի նահանգի Արղանամադենի գավառում, տարածվում է նահանգի հյուսիսարևմտյան կողմում, Արածանիի ստորին հոսանքի ու նրա աջակողմյան վտակ Պաղին (Փերի) գետի միախառնման շրջանում, մոտավորապես համապատասխանում է պատմական Բալահովիտ գավառին: Բալուն բաժանվում էր 7—9 գյուղախմբերի՝ Գարաչոր, Բուլանըք, Մազրվաթ, Գյոքդերե, Օխու, Հուն, Խարաբեկեն, Սարաջուր, Աշմուշատ: Հայկական գյուղերը հիմնականում գտնվում էին Մազրվաթում:

Գավառակի բնակավայրերի թիվը աղբյուրներում տարբեր Է՝ 460, 365, 253, 248, 84 և այլն: 19-րդ դ. սկզբներին Բալուի գավառակում ապրում Էր 100000 բնակիչ, որից մոտ 60—70000-ը՝ հայեր, մյուսները քրդեր, թուրքեր: 20-րդ դ. սկզբներին հայերը հազիվ 25000 Էին: Բալուն լեռներով շրջափակված երկրամաս է. ունի բերրի ու արգավանդ հողեր, նպաստավոր կլիմա, հարուստ Է ջրերով: Մշակում էին ցորեն, գարի, կորեկ, եգիպտացորեն, բամբակ, տարածված Էր այգեգործությունն ու պտղաբուծությունը, խաղողագործությունը: Մշակելի հողերի մոտ 65 տոկոսը օգտագործվում Էր ցորենի, 13 տոկոսը՝ գարու համար:

Ոչ հավաստի տվյալներով 1789 թ. գարնանը ուժեղ երկրաշարժից գավառակում զոհվել է շուրջ 51000 մարդ:

Մեծ եղեռնի տարիներին Բալուն նույնպես ենթարկվեց զարհուրելի արհավիրքների. նրա հայ բնակչության ողջ ունեցվածքը կողոպտվեց, բնակավայրերը ավերվեցին, հայերի մեծագույն մասը կոտորվեց (Ի. Լեփսիուսի տվյալներով՝ 22300 մարդ): 1970 թ. մարդահամարի տվյալներով Բալուի գավառակն ուներ 403800 բնակիչ, որոնց մեջ կային բռնի թրքացած հայեր՝ հազիվ 600 — 700 հոգի: