ԲԱԲԵՐԴ. գավառ

ԲԱԲԵՐԴ, Բայբերդ, Բայբուրդ, Բայբուրթ, Բայբուրտ, Պայպուրթ, Պայպուրտ. գավառ Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի նահանգում, վերջինիս հյուսիս-արևմտյան մասում, Ճորոխ գետի վերին հոսանքի շրջանում: Հյուսիսից սահմանակից է Խաղտյաց լեռներին, արևմուտքից` Տրապիզոնի նահանգին, հարավից` Էրզրումի, արևելքից՝ Սպերի գավառներին, կենտրոնը Բաբերդ քաղաքն է:

Կազմվել է 1882-ին Բաբերդի գավառակի և հարակից շրջանների միացմամբ: Գավառի կլիման խիստ է, երկարատև ձմեռներով, ունի արգավանդ հողատարածություններ և ընդարձակ անտառներ, ջուրն առատ է: Գավառի տարածքը ոռոգվում է Ճորոխ գետով և նրա մի քանի վտակներով, Ճորոխը այստեղ նույնիսկ լաստարկելի է:

Տարբեր աղբյուրների տվյալներով Բաբերդ գավառը 1880 թ. ուներ 141 գյուղ՝ 18710 հայ, թուրք և հույն բնակիչներով: Հայերի թիվը հասնում էր 4472 մարդու, 1898-ին գավառի գյուղերի թիվը ցույց է տրվում 180, հայաբնակը` 29, 65000 խառը բնակչությամբ, որից հայեր՝ 13000: Վ. Քինեի տվյալներով 1900 թ. Բաբերդ գավառն ուներ 186 գյուղ` 58313 բնաակիչներով (27 գյուղ հայաբնակ էին):

Հայերի ընդհանուր թիվը 1915-ի նախօրյակին կազմում էր 17000—19000 շունչ, որոնց մեծ մասը զոհվեց 1915 թ. Մեծ եղեռնի ժամանակ: Պատերազմի նախօրեին գավառում գործում էին հայկական 2 վանք և 30 եկեղեցի: Գավառը հայտնի էր անասնապահությամբ և երկրագործությամբ. մշակում էին լավորակ հացահատիկ: