Էլ ի՞նչ ապացուցեն

Էրթուղրուլ Օզքյոք

 Ստամբուլի Սկյուտար շրջանի հետևի փողոցներում գտնվող մի շենք:

Շենքի վրա գրված է «Գալֆայանի անվան տարրական դպրոց»:

Երբ մտնում եք հին Ստամբուլի դիմագիծը պահպանած շենքը, աջ կողմում տեսնում եք տնօրենի սենյակը:

Անցած երկուշաբթի օրս անցկացրեցի հենց այդ դպրոցում:

Կյանքում առաջին անգամ էի գտնվում որևէ հայկական դպրոցում:

Դպրոցի տնօրենը Ադրինե Թահմինջիօղլուն է:

Նախ տեղեկություններ եմ ստանում հայկական դպրոցների թվի մասին:

Թուրքիայում, ավելի ճիշտ` Ստամբուլում կա 16 հայկական կրթօջախ:

Այս դպրոցներում են սովորում 3.500 մանուկներ:

***

Դպրոցում ճաշելու ենք աշակերտների հետ միասին:

Մեզ հետ նստած են Կարմիր մահիկի նախագահ Թեքին Քյուչյուքալին, Սկյուտարի կայմակամ Սյուլեյման Էրդողանը և շրջանային ղեկավար Մուստաֆա Քարան:

Մեր պատվիրակության կազմում է նաև Գալֆայան վաքըֆի նախագահ Դանիել Անթիքաջըօղլուն:

Ընդգրկված է նաև ուշագրավ անվամբ մի մարդ` Ավետիս Հիլքաթը:

«Մարկո փաշայից հետո Կարմիր մահիկի ղեկավար խորհրդի առաջին ոչ մուսուլման անդամը…»:

Մի մտածեք, թե կատակում եմ: Կարմիր մահիկի հիմնադիրն իրոք եղել է Մարկո փաշան:

Ձեզ մի տեղեկություն հաղորդեմ Կարմիր մահիկի մասին:

Սույն հաստատությունը վերջին տարիներին արտակարգ գործեր է կատարում և արժանանում բոլորի գնահատականին:

Կարմիր մահիկի ամենաանխնա քննադատներից մեկը Ուղուր Դյունդարն էր:

Բայց հաստատությունն այնպիսի հաջող գործունեություն ծավալեց, որ Դյունդարն էլ է այլևս աջակցում նրան:

Այսպես, օրինակ, Կարմիր մահիկի` 80 հազար հոգու բաժանված ամսագրի վերջին համարի կազմին կա նաև Ուղուր Դյունդարը:

Շրջում ենք դասարաններով:

Թռչունների պես գեղգեղող երեխաներ:

Նրանց դեմքերից ուղղակի թափվում են համակրանքն ու խելքը:

Վերին հարկում գտնվող ճաշարանը փայլում է մաքրությունից:

Յուրաքանչյուր դասարանում կախված է Աթաթուրքի նկարը, որի աջ հատվածում Թուրքիայի պետական հիմնի , իսկ ձախում «Աթաթուրքի` պատանիներին ուղղված ճառի» տեսքտերն են:

Բայց իմ ուշադրությունը հատկապես գրավեցին այն երկու մետաղե ցուցանակները, որոնք գտնվում են շենքի շքասենյակում:

Դրանցից մեկում դարձյալ Թուրքիայի հիմնն է և Աթաթուրքի ելույթը` ուղղված պատանիներին:

Պարզվում է` դրանք Ազգային կրթության նախարարության կողմից պարտադրված բաներ են:

Սակայն դրա անմիջապես աջ կողմում կախված են այն սկզբունքները, որոնք մեզ ծանոթ են որպես Ժողովրդահանրապետական կուսակցության 6 նետեր կամ 6 հիմնադրույթներ` «ժողովրդականություն», «Էթաթիզմ», «ազգայնականություն»:

Որքանով տեղյակ եմ, դրանք կախել չեն պարտադրում:

***

Բայց ամենաշատը ուշադրությունս գրավեց այն ցուցանակը, որը կախված էր դիմացի պատին:

Դրա վրա գրված էր` «Ինչ երջանիկ է նա, ով ասում է` թուրք եմ»:

Դպրոցի և վաքըֆի իրավասուներին հարցնում եմ. «Այս ցուցանա՞կն էլ է պարտադրված»:

Դպրոցի տնօրենը պատասխանում է. «Սեփական կամքով ենք կախել»:

Նայում եմ մյուսներին: Բոլորը ընկղմվում են խորը լռության մեջ:

Համայնքի երիտասարդ ներկայացուցիչներից մեկը խոսքի մեջ է ընկնում` հեգնական արտահայտությամբ.

«Ինչ որ «Հյուրիեթի» լոգոյում է գրված, նույնն էլ` այստեղ…»:

Թեթև ժպտում ենք: Կարծես լինենք դիմակահանդեսում, որտեղ ոչ ոք անկեղծ չէ մինչև վերջ:

Խոսակցությունը նորից ես եմ վերսկսում:

«Ես գլխի եմ ընկնում, թե ինչ զգացումներով եք այս ցուցանակը կախել, բայց ես ձեզ բացատրեմ, թե ես ինչ եմ զգում: Ես, որպես այս երկրի մեծամասնությունը կազմող խմբի անդամ, մտահոգ եմ այն մթնոլորտի համար, որի արդյունքում հայկական դպրոցի պատից նման գրություն է կախվում»:

Մի՞թե այդ մարդիկ պետք է անպայման դա կախեն, որպեսզի ապացուցեն իրենց հավատարմությունը մեր երկրին:

Չնայած 1915 թ. այն ողբերգական դեպքերին, որոնք բոլորիս դեռ ճնշում են մեղավորության ծանր զգացումի տակ, չնայած 1980-ականներին ԱՍԱԼԼԱ-յի ժամանակաշրջանի առաջացրած վախերին` այս երկրում մնալը նախընտրած այդ 60-70 հազար հոգին էլ ի՞նչ պետք է ապացուցեն…

Թերևս ավելի ճիշտ կլիներ գրել` «Ինչ երջանիկ է նա, ով ասում է` ես Թուրքիայի Հանրապետության քաղաքացին եմ»:

Այո’, այդպես պետք է լիներ:

***

Երկուշաբթի օրը Թուրքիայի մի ընտիր դպրոցում հայտնվեցի:

Շատ գեղեցիկ, ուրախ աղմկող երեխաների հետ միասին էինք:

Այդ ընթացքում մի փոքրիկ թեստ արեցի:

Ասացի. «Թո’ղ ձեր միջից ձեռք բարձրացնեն բոլոր նրանք, ովքեր Ֆեներբահչե ֆուտբոլային թիմի ֆանատներից են»:

Կարծում էի, թե դժվար նրանց մեջ Ֆեներբահչեի կողմնակից լինի, որովհետև այս հատվածը Անատոլիայի ափերից է:

Մոտ կեսը ձեռքը բարձրացրեց:

Հետո ասացի. «Հիմա էլ թո’ղ Գալաթասարայ թիմի ֆանատները բարձրացնեն»:
Այնքան երեխա բարձրացրեց ձեռքը, որքան Ֆեներբահչեի կողմնակիցներն էին:

Իսկ Բեշիքթաշ թիմն այստեղ ուներ ընդամենը 3-5 ֆանատ:

Այսինքն` Գալֆայան դպրոցի ֆուտբոլային ֆանատների քարտեզը բոլորովին չի տարբերվում Թուրքիայի Հանրապետության ֆանատների քարտեզից:

Դպրոցից հեռացա մեծ հույսերով, թեև մի փոքր դառնացած էի:

Ահա մի թիվ, որն իմացա դպրոցից դուրս գալիս.

Պարզվում է` Թուրքիայում 1915 թ. դեպքերից ի վեր ավերված հայկական եկեղեցիների թիվը կազմում է 2200…

http://hyetert.blogspot.com/2011/03/daha-neyi-ispatlasnlar.html