«Մարմարա» թերթը

Այս հողերի չորս ծալքերում տպագրվել են հարյուրավոր հայերեն թերթեր և ամսագրեր: 1915 թ. հետ այս հրապարակումները ևս բռնեցին մահվան ճանապարհը: Գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացրել են, շատ քչերն են կարողացել գոյատևել: Բնականաբար, եղել են թերթեր և ամսագրեր, որոնք նոր են լույս տեսել: Այս թեմայի վերաբերյալ առաջարկում եմ նորից աչքի անցկացնել 2008 թ. հոկտեմբերի 10-ի «Ակօսի» թիվ 653 համարի այս անկյունում լույս տեսած «Հայ պարբերական մամուլը-կարճ էքսկուրսիա դեպի Թուրքիա» վերնագրով հոդվածը:

Մերօրյա Թուրքիայում այսօր հրապարակվում են «Մարմարա», «Ժամանակ» օրաթերթերը և «Ակօս» շաբաթաթերթը: Բացի այդ՝ կա նաև «Ժպիտ» անվամբ մանկական ամսագիր, ինչպես նաև մի քանի դպրոցների ամսագրեր, որոնք անկանոն, որոշ ընդմիջումներով են լույս տեսնում:

Հայ պարբերական մամուլի պատմության մեջ «Մարմարա» անվամբ երկու թերթ կա, որոնցից առաջինը լույս է տեսել 1924-26 թթ., իսկ մյուսը սկսել է հրատարակվել 1940 թ. և շարունակում է լույս տեսնել մինչև այսօր: Այս շաբաթ մենք խոսելու ենք առաջին «Մարմարա» թերթի մասին:

Մանուկ Ասլանյանն ու «Մարմարան»1924 թ. լույս ընծայված «Մարմարա» թերթի արմատները հասնում են մինչև 1909-1924 թթ. լույս տեսնող «Առավոտ» թերթ: Միևնույն ժամանակ «Մարմարան» հանդիսացավ մեկը մյուսին շարունակած «Ազատամարտ», «Առաջամարտ», «Արդարամարտ» և «Ճակատամարտ» շղթայի մի օղակը: Այս թերթերում աշխատում էին այնպիսի հայտնի հայ մտավորականներ, ինչպիսիք էին Ռուբեն Զարդարյանը, Հակոբ Ջոլոյանը (Սիրունի), Գեղամ Բարսեղյանը և Շավարշ Միսակյանը: «Մարմարա» թերթը, որպես «Ճակատամարտի» շարունակություն, հրատարակվել է   1924-26 թթ. Ստամբուլում Մանուկ Ասլանյանի կողմից:

Ասլանյանը ծնվել է 1980 թ. Բիթլիսում (Հիզան): 1908 թ. եկել է Ստամբուլ, ավարտել է սուլթանական դպրոցը (Mekteb-i Sultani): 1918 թ. հետո զբացվել է ուսուցչությամբ: Դպրոցների համար հրատարակել է հայերեն ֆիզիկայի դասագրքեր: 1937 թ. գնացել է Սիրիա, այնտեղից էլ՝ Բեյրութ, որտեղ էլ մահացել է 1944 թ.:

1926 թ. «Մարմարա» թերթը դադարել է հրատարակվել, 1927 թ. Մանուկ Ասլանյանի ղեկավարությամբ կրկին լույս է տեսել «Ազդարար» անվամբ: Թերթը շարունակել է լույս ընծայվել մինչև 1937 թ.:

Նյութը ներկայացնում ենք կրճատումներով:

 Զաքարյա Միլդանօղլու

«Ագօս», թիվ 781

25.03.2011