Սոցիոլոգ Իսմայիլ Բեշիկչին քրդերին և թուրքերին կոչ է անում առերեսվել պատմության հետ

Սոցիոլոգ Իսմայիլ Բեշիկչին կյանքի 17 տարին անց է կացրել բանտում:  Վերջին անգամ անցյալ շաբաթ «Իրավունքը և հասարակությունը մեր դարում» ամսագրում քրդերի վերաբերյալ հոդվածում «Քանդիլ» բառը Q տառով գրելու համար ևս 15 ամիս բանտարկության դատապարտված Բեշիկչին 1965-71 թթ. Ընթացքում՝ Էրզրումի Աթաթուրքի համալսարանում ասիստենտ լինելու տարիներին, նույն բաժնի սոցիոլոգիայի դոցենտ Օրհան Թուրքդողանի կողմից մաքսիստական պրոպագանդա և շրջանների միջև խտրականություն դնելու հիմնավորմամբ ամբաստանվել է: 1971 թ. մարտի 12-ին արտակարգ իրավիճակների դատարաններում դատապարտված և ազատազրկված Բեշիկչին 1974 թ. ներմամբ ազատ է արձակվել: Այս անգամ էլ դատապարտվել է քրդական հարցի մասին գրած գրքերի պատճառով: Սեպտեմբերի 12-ի ռազմական հեղաշրջումից առաջ՝ 1979 թ., կրկին ձերբակալվել է, իսկ 1987 թ. ազատ է աևձակվել: Սրանից հետո հարուցված դատավարությունների արդյունքում մինչև 1999 թ. բանտարկված է եղել: Երբ այդ տարի կատարված օրենսդրական կարգավորումների  հետևանքով ազատ է արձակվել, դատապարտված է եղել 100 տարվա ազատազրկման, տուգանվել է 10 հազար լիրա: Բեշիկչիի 36 գրքերից 32-ը աարգելված են: «Ագօս» թերթում հրատարակված հարցազրույցում Իսմայիլ Բեշիկչին անդրադարձել է նաև Հայոց ցեղասպանությանը.

Դուք, միևնույն ժամանակ, 1915 թ. դեպքերը որպես Հայոց ցեղասպանություն բնութագրած առաջին թուրք մտավորականն եք: Ըստ էության՝ տեղի ունեցածի մեջ քրդերի մեղքի բաժինը պարզաբանում եք «քրդերը կամք չունեին» արտահայտությամբ: Ի՞նչ կարծիքի եք՝ քրդերը 1915 թ. հետ առերեսվելու անհրաժեշտություն ունե՞ն:

Հայերին ցեղասպանության ենթարկելու որոշումը կայացրել է Միություն և առաջադիմություն կուսակցության կենտրոնական կոմիտեն: Քրդերը վարձու մարդասպան են: Իսկ վարձու մարդասպաններին խոստացած մրցանակները շատ մեծ են: «Քո հարևան հային այնտեղից վռնդիր: Ինչպես ուզում ես՝ այնպես էլ վռնդիր, կուզես՝ նաև սպանիր: Հարցաքննություն կամ նման բան չի լինելու, սակայն նրանցից մնացած դաշտերը, տները, խանութնորը, եզները և այլն քնոնն են լինելու: Խսոտումները մեծ են: Սա կարողացել է բազմաթիվ քրդերի շփոթեցնել: Սակայն և’ քրդերը, և’ թուրքերը պետք է 1915 թ. հետ առերևեսվեն»:

Մեծ բուրժուազիայի հարստության աղբյուրը հայկական և հունական ունեցվածքն է: Որոշ քրդական աշիրեթների առաջնորդների, շեյխերի, հողատերերի հարստության աղբյուրը նորից հայկական և ասորական ունեցվածքն է: Սա այնքան մեծ է, որ անհրաժեշտ է դարձնում Թուրքիայի տենտեսական պատմությունը նորից գրել:

«Ագօս», թիվ 780