Ձեր ընտանիքը Դերսիմում բնաջնջվեց

Դերսիմի կոտորածի ժամանակ իր 10 մերձավորներին կորցրած Ալի Աքգյունը 73 տարի հետո դիմել է դատարան: Դատախազությանը ներկայացրած Աքգյունի` նահանգապետի կնիքով փաստաթղթում տեղ գտած արտահայտությունը սարսափազդու է` «Գրանցամատյաններում գրառված անունները բնաջնվել են 1938 թ. գործողությունների ժամանակ »:

Համաձայն գլխավոր շտաբի գրանցամատյանների` 1937-38 թթ. Դերսիմի կոտորածի ժամանակ սպանվել է 16 հազար մարդ: Դերսիմի կոտորածի վերաբերյալ մինչ այժմ ի հայտ եկած միակ պաշտոնական փաստաթուղթը ներկայցվել է դատարան:

Կոտորածից հետո Կուտինա (Քյութահիա) աքսորված Ալի Աքհյունը մոտավորապես 17 տարի հետո հայրենիք վերադառնալու համար դիմել է Թունջելիի (Դերսիմ) նահանգապետարան: Վերադարձի համար իր համաձայնությունը տված նահանգապետարանը Ալի Աքգյունին, ում 10 մերձավորները կոտորածի ժամանակ սպանվել էին, հանձնել է «ընտանիքի անդամների կոտորվելու» մասին գրված պաշտոնական արձանագրությունը: Ահա 56 տարի հետո այս փաստաթուղթը կոտորածի վերաբերյալ բացված առաջին դատավարության հենքը հանդիսացավ: 1955 թ. օգոստոսի 27-ին Թունջելիի նահանգապետարանի տված փաստաթղթում տեղ է գտել հետևյալ արտահայտությունը. «Հայտնի է, որ բնակչության գրանցամատյաններում Հյուսեին Ալթընթաշ  անվամբ գրանցված Հուսեինի կին Հումարը և Հուսեինի որդիները, Հումարից ծնված Էլիֆը, Հաթիջան, Ահմեդին, Սուզանը, Ալիջեմալը, Հեթիփ Էմինեն 1938 թ. գործողությունների ժամանկ սպանվել են, իսկ ընտանիքի գլուխ Հուսեին Ալթընթաշն էլ մահացել է 1952 թ.: Ընտանիքից ողջ է մնացել միայն Ալի Աքգյունը»:

Ընտանիքը մեղադրանք ներկայացրեց

Կոտորածի վերաբերյալ հայտնաբերված միակ փաստաթուղթը 56 տարի թաքցրած Աքգյունի ընտանիքը վերջապես որոշել է հարցը տեղափոխել դատարան: Ընտանիքը, փաստաթուղթը որպես ապացույց դատախազություն ներկայացնելով, ժամանակի ռազմական իրավասուների վերաբերյալ «մարդկայնության դեմ հանցանք գործելու» պնդմամբ մեղադրանք ներկայացրեց:

Մեղադրական հայցի վերաբերյալ «Թարաֆ» թերթին տեղեկություններ հաղորդած փաստաբան Հուսեին Այգունը շտեց, որ պաշտոնական արձանագրությունը մինչև օրս Դերսիմի կոտորածնի վերաբերյալ գտնված միակ փաստաթուղթն է:

«Դերսիմը 1938 թ. և բռնի բնակեցում» վերնագրով գրքի հեղինակ փաստաբան Հյուսեին Այգյունն ասաց, որ փասթաթուղթն ապացույց է «մարդկայնության դեմ հանցանք գործելու վերաբերյալ»:

Երեք պահոց կա

Հյուսեին Այգյունը, հայտնելով, որ Դերսիմի կոտորածների վերաբերյալ պետության ձեռքին երեք պահոց կա, ասաց. «Դերսիմի վերաբերյալ ամենամանրամասն պահոցները գտնվում են գործողությունները կազմակերպած Գլխավոր շտաբի ձեռքին: Մյուս կարևոր պահոցը վարչապետին կից Պետական պահոցների գլխավոր վարչությունն է: Ըստ էության՝ սա այն պահոցն է, որի մասին խոսում է վարչապետ Էրդողանը: Վարչապետ Էրդողանը մեկ տարի առաջ՝ փետրվարի 27-ին, ասել է, թե հայտնելու են Դերսիմի դեպքերի ժամանակ ասքորի ենթարկվածների մասին, սակայն դեռևս ոչինչ չի հրապարակվել: Իսկ Դերսիմի դեպքերի վերաբերյալ մյուս կարևոր պահոցը Բարեկարգության և բնակեցման նախարարությունում է գտնվում: 1938-1939 թթ. դատարկված 922 գյուղերից տարհանված դերսիմցիներն աքսորվել են Թուրքիայի 50 նահանգներ»:

Այս աքսորի ժամանակ աքսորյալ 12 հազար դերսիմցիների մասին տեղեկությունները գտնվում են նախարարությունում: Շատ մեծ պահոց կա, որտեղ պատասխան է տրվում այն հարցերին, թե աքսորի ժամանակ ում ինչ հող է տրվել, ում ինչ օգնություն են ցուցաբերել, մահացածներին ինչ է եղել, մարդկանց ինչպես են վերաբերվել, ճանապարհին ծնվածներին հետ ինչ է պատահել, երեխաներին ովքեր են որդեգրել:

Պատասխան՝ մեկ նախադասությամբ

Փաստաբան Այգյունը տեղեկացնելով, որ փաստաթղթերի վերաբերյալ դիմել է Բարեկարգության և բնակեցման նախարարությանը և Պետական պահոցների գլխավոր վարչությանը, ասաց, որ ստացել է մեկ նախադասությամբ պատասխան` «Մեր ձեռքին հարցի վերաբերյալ որևէ տեղեկություն կամ փաստաթուղթ չկա»:

Այգյունը հայտնելով, հնարավոր է` 1938 թ. Դերսիմի դեպքերի վերաբերյալ քայլ չկատարելը լինի «հին տետրերը չխառնելու» ավանդույթի պտուղ, ասաց. «Քայլ չեն կատարում, քանի որ հասարակության մեջ պատմության հետ առերեսվելու հարցում լուրջ կամք և պայքար չեն դրսևորում: Ժամանակակիցների մոտ մի հիմար միտում կա, թե հարցը «թողնենք պատմաբաններին»: Մինչդեռ 1938 թ. Դերսիմի խնդիրը պատմության խնդիր չէ: Մի խնդիր է, որը վերաբերում է այսօրվան և վաղվան: Նույնիսկ մեկ մարդուն կրոնի, քաղաքական հայացքների և ռասայի պատճառներով չպետք սպանել,  ու թեև Թուրքիան Հայկական հարցում ամոթալի քայլերի է դիմում, սակայն 1938 թ. Դերսիմի դեպքերի վերաբերյալ ոչինչ չի ձեռնարկում»:

http://www.taraf.com.tr/haber/aileniz-dersim-de-imha-edilmistir.htm