ԽԻԱՆՔ, Խիան. գյուղախումբ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի նահանգի Գենջ գավառի Խուլփ գավառակում, Տալվորիկի ջուր (Ասպական) գետի ձորհովտում: Կենտրոնը` Փառկա գյուղ: Խիանքի տարածքը մտել է Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի Սանասունք (Սասուն) գավառի մեջ: Օգտվելով երկրի անմատչելի դիրքից` Խիանքի անվեհեր հայերը մինչև XXդ. սկիզբը պահպանել են իրենց ինքնուրույնությունը:
XV-XVII դդ. Խիանք գավառակի տարածք թափանցել են քրդական քոչվոր ցեղեր: XXդ. սկզբին Խիանքի և Տալվորիկի շուրջ 8 հազար հայերը կազմել են բնակչության ավելի քան 70%-ը: Զբաղվում էին այգեգործությամբ (հռչակված էին արգավանդ Խիանքի անուշահամ մրգերը, հատկապես` խաղողը), անասնապահությամբ, ջուլհակությամբ, շերամապահությամբ, գինեգործությամբ: Հայաշատ գյուղեր էին Իշխանաձորը, Բերմը, Արխունդը, Արտկունքը, Բահմդանքը, Բացին, Ընկուզակը, Հեղինը, Սաղտունը: Խիանքում էր գտնվում Սևիթո Ս.Աստվածածին վանքը: Բերմ, Սաղտուն և Փառկա գյուղերում կային ծխական դպրոցներ:
1894-96թթ. հայկական կոտորածներից մեծապես տուժած Խիանքի հայերի մեծ մասը, 1915թ. Մեծ եղեռնի ժամանակ հերոսական ինքնապաշտպանության շնորհիվ փրկվել է և ապաստանել Արևելյան Հայաստանում: Նրանց շառավիղները բնակվում են հիմնականում ՀՀ Աշտարակի և Թալինի շրջաններում:
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 2, Երևան,1995:
Leave a Reply