Ոմանք երևի խելքները թռցրել են

Էրդալ Գյուվեն

Լսի’ր ու մի’ հավատա. Էրգենեքոնի մասին գրքի հեղինակ Ահմեդը և «պետությանը» բացահայտած Նեդիմը ձերբակալվել են «Էրգենեքոնի» գործով:

Սա ոչ թե կատակ է, այլ` իրականություն: Իրականություն, որը նման է մղձավանջի. Ահմեդ Շըքը և Նեդիմ Շեները ձերբակալվել են` «Էրգենեքոնի» գործի հետաքննության շրջանակներում:

Երկու լրագրող, որոնցից մեկը «գիրք է գրել» Էրգենեքոնի մասին, իսկ մյուսը` հրապարակել Դինքի գործի մեջ պետության մասնակցության փաստը: Նրանք ուսումնասիրում ու գրում են պետության գաղտնի կառուցվածքների մասին: Եվ ձերբակալվել են «Էրգենեքոնի» գործով: Իրոք անհավատալի է: Անկեղծ ասած՝ առաջին անգամ չէ, որ նման դեպք է գրանցվում: Նախկինում էլ են եղել դեպքեր, երբ զեղծվել են հետաքննության փաստերը, և կիզակետը շեղվել է:

Մինչ օրս հրապարակված մեղադրական եզրակացությունների կապակցությամբ քաղաքացիական բնագավառում նկատվում է երկու տեսակի գործունեություն: Մի կողմից՝ պաշտոնաթող սպաների ղեկավարման ու կառավարման մեջ իրականացվում են զենքի դիմելուն, բռնությունը չբացառելուն, գաղտնի, հնարավորության դեպքում` հասարակական հանդգնության, վերջինիս անհաջողության մատնվելու դեպքում` զինվորական հեղաշրջման համար հող նախապատրաստելուն ուղղված գործողություններ: Ոչ ոք չի առարկում ու չի էլ կարող առարկել նման գործողությունները մինչև վերջ բացահայտելուն:

Դարձյալ կիզակետը շեղվեց

Մյուս կողմից՝ դարձյալ որքանով հասկանում ենք ամբաստանագրերից, քաղաքացիական բնագավառում կան առավելապես քեմալիստական գաղափարախոսության շուրջ համախմբված, Արդարություն և զարգացում կուսակցությանը աշխարհիկ կարգին, իրենց կենսակերպին և աշխարհայացքին ուղղված վտանգ համարող, այդ վտանգը չեզոքացնելու համար ազդեցիկ լինելու անհրաժեշտության մասին մտածող անհատների և կազմակերպությունների կողմից տարվող գործունեություն: Մենք այդ գործունեությունները կրճատ անվանում ենք հասարակական ընդդիմություն: Այդ գործունեությունները մասամբ՝ քաղաքական, մասամբ էլ՝ քաղաքացիահասարակական հիմք ունեն: Հենց որ Էրգենեքոնի գործը քննող դատախազները շեղվում են կամ մոլորեցվում, շեղվում է նաև հետաքննության կիզակետը: Այդ շեղումներից ամենավտանգավորը տեղի էր ունեցել 2009 թ. ապրիլին: Թուրքիայի ամենահեղինակավոր քաղաքացիական-հասարակական կազմակերպություններից Ժամանակակից կյանքի աջակցության միության (ÇYDD) դեմ ճնշումներ էին բանեցվել ողջ երկրով մեկ, և խուզակվել էր կազմակերպության գլխավոր նախագահ, պրոֆ. Թյուրքան Սայլանի բնակարանը:

Այն Սայլանի, ով այս երկրի ամենաարգասավոր, ամենաանձնուրաց և ամենաազդեցիկ գիտնականներից մեկն էր և մութ օրերին ամենասփոփիչ ելույթն ունենալով` կարողացել էր ասել. «Ո’չ հեղաշրջում, ո’չ էլ շարիաթ»: Դեռ չէինք էլ հասցրել ուշքի գալ այդ լուրի առաջացրած շոկից, երբ տեղեկացանք, թե ձերբակալվել է Ժամանակակից կյանքի աջակցության միության (ÇYDD) և “Doğan Gazetecilik” կազմակերպության համատեղ նախագիծը հանդիսացող «Հայրի’կ, ինձ դպրոց ուղարկի’ր» ծրագրի համակարգող Թիժեն Մերգենը: Հետաքննությունը Սայլանի աշխատանքներից և Մերգենի գործունեությունից աջակցություն ակնկալելու չափ բարձրությունը կորցրել էր…

Տարբերություն կա

Ահա և դարձյալ կանգնած ենք նման բարձրության կորստի, շեղման առջև, բայց Ահմեդն ու Նեդիմը մի բանով տարբերվում են Մերգենից և Սայլանից: Նրանք լրագրողներ են: Նրանց ձերբակալվելու հանգամանքը ոչ միայն առաջացնում է անարդարության զգացում, ոչ միայն մորմոքեցնում է մեր խիղճը և նյարդայնացնում մեզ, այլև մեծ հարված է հասցնում մամլո ազատությանը, հետևաբար` ժողովրդի` լրատվություն ստանալու իրավունքին: Ավելին` նրանք շատերիս պես, առանց խնդրի մանրամասների մեջ խորամուխ լինելու, լուրեր տարածող լրագրողներ չեն: Թե’ Ահմեդը և թե’ Նեդիմը խնդիրն ուսումնասիրող, քննող, գաղտնի և մութ ծալքերի մեջ խորամուխ եղող, իրենց փորձանքի մեջ դնելուց չվախեցող լրագրողներ են: Եվ հենց դրա համար են նրանք «վտանգավոր»: Ո’չ Նեդիմը, ո’չ էլ Ահմեդը իմ կամ էլ իրենց մյուս գործընկերների պաշտպանության կարիքը չունեն: Նրանք շատ վաղուց են իրենց, ինչպես հարկն է, պաշտպանել սեփական անձով, կեցվածքով, իրենց արարքներով ու գրածներով:

Այս հետաքննությունը, որի սկզբում հույս ունեինք, թե քանդելու է հեղաշրջող կառույցները, վերացնելու հակաժողովրդավարական մտայնությունը, ժամանակի ընթացքում վերածվեց մի «քաղաքական ռևանշի», որը բորբոքվում է` առանց հետևելու իսկական թիրախին: Եվ երեկվա դրությամբ այն շեղվել է իր ճանապարհից: Երբ Ահմեդն ու Նեդիրը ձերբակալվեցին, այս իրականությունը, որին հետզհետե վարժվում ենք, ակնբախ դարձավ:

04/03/2011

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1041839&Yazar=ERDAL GÜVEN&Date=04.03.2011&CategoryID=99