Աղթամարի եկեղեցու բացումը շահարկվում է Թուրքիայի կողմից

Մեր ընթերցողները հավանաբար հիշում են, որ 2007 թվականին Թուրքիայի կառավարությունը ձեռնամուխ եղավ միջազգային հրապարակային մի ճարպիկ հնարքի, երբ վերանորոգեց ու որպես թանգարան վերաբացեց Վանա լճի Աղթամար կղզում գտնվող հայկական Սուրբ Խաչ եկեղեցին:

Այդ ժամանակ Թուրքիան ամեն ինչ արեց բացման արարողությանը ողջ աշխարհի հայերին ներգրավելու համար: Թուրքական իշխանությունները չէին թաքցնում, որ իրենց բուն նպատակը քարոզչական նպատակներով այս միջոցառման շահարկումն էր: Նույնիսկ նախքան «Սուրբ Խաչ» թանգարանի բացումը` Թուրքիայի խորհրդարանական պատվիրակությունը Վաշինգտոն էր ժամանել լուսանկարների մի ստվարածավալ ալբոմով:

Թուրքիայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի այն ժամանակվա նախագահ Մեհմեթ Դյուլգերը հետեւյալ ուղերձով դիմել էր Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսի անդամներին. «Տեսե’ք, թուրքերը, որոնց դուք մեղադրում եք Ցեղասպանության իրականացման համար, հայկական եկեղեցի են վերանորոգել` թուրքերից գանձված հարկերի հաշվին: Իսկ այս լուսանկարները դրա վառ ապացույցն են»: Ըստ թուրքական «Zaman» թերթի` լուսանկարների ալբոմը բաշխվել է աշխարհի այն բոլոր կազմակերպություններին, որոնք պաշտպանում են «Հայոց ցեղասպանության պնդումները»: Ավելին` Թուրքիան «Սուրբ Խաչ» թանգարանի բացման արարողությանը հրավիրել էր այն բոլոր պետությունների մշակույթի նախարարներին, որոնք ընդունել կամ պատրաստվում էին որոշումներ ընդունել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին:

2007 թվականի մարտի 22-ի իմ խմբագրականում ես պահանջել էի, որ Թուրքիայի կառավարությունը Սուրբ Խաչը հաստատի ոչ թե որպես թանգարան, այլ եկեղեցի` խաչ տեղադրելով գմբեթի վրա, եւ այն հանձնի Պոլսո Հայոց պատրիարքարանին: Հակառակ դեպքում` կոչ արեցի հայությանը՝ բոյկոտել բացման արարողությունը` խուսափելու համար Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտողական քարոզչության գործիք դառնալուց: Ի վերջո թուրքական քարոզչական ջանքերը հօդս ցնդեցին, քանզի միայն մի բուռ սփյուռքահայեր ժամանեցին Վանա լիճ` մասնակցելու արարողությանը:

Այժմ, երբ թուրքական իշխանությունները դժկամորեն արտոնություն են տվել միայն մեկ օրվա համար` 2010 թվականի սեպտեմբերի 19-ին եկեղեցական արարողություն իրականացնել եւ խաչ տեղադրել X դարի եկեղեցու գմբեթին, նրանք ձեռնամուխ են եղել իրենց հրապարակային քարոզչության երկրորդ մասին: Աշխարհի բոլոր թուրքական դեսպանատներին ու հյուպատոսություններին հանձնարարվել է մեծ թվով հայեր հրավիրել այս միանգամյա եկեղեցական արարողությանը` հետեւյալ երեք նպատակներին հասնելու համար. նախ, միլիոնավոր դոլարների եկամուտ ստանալ սեպտեմբերի 19-ին սպասվող հինգ հազար զբոսաշրջիկներից, ինչպես նաեւ հաջորդ 12 ամիսների մեկ միլիոն այցելուներից, երկրորդ, հայերի կողմից զիջումներ ապահովել Անկարայի «վեհանձն ժեստի» դիմաց, եւ երրորդ, քարոզչական միավորներ շահել եվրոպացիների ու ամերիկացիների կողմից` նրանց հրամցնելով «հանդուրժող» թուրք հասարակության կերպարը:

Լոս Անջելեսում Թուրքիայի եռանդուն գլխավոր հյուպատոս Հաքան Թեքինը Today’s Zaman թերթին հայտնել է, որ «Կալիֆորնիայի մեկ միլիոն հայերը» անհամբերությամբ սպասում են մասնակցելու առաջիկա կրոնական արարողությանը: Անկարայի իր ղեկավարների վրա լավ տպավորություն թողնելու նպատակով, Թեքինը հպարտորեն հայտարարել է, որ «մեկօրյա եկեղեցական արարողությունը» Լոս Անջելեսի հայ համայնքի «իրարանցման» պատճառ է դարձել, որը, անկասկած իր քրտնաջան աշխատանքի արգասիքն է: Նա հույս է հայտնել, որ Հայաստանը «փոխադարձ քայլեր» կձեռնարկի ի պատասխան Թուրքիայի «կառուցողական քաղաքականության»: Թեքինը նաեւ հուսով է, որ «կարգավորման նման գործընթացը» էական ազդեցություն կունենա Թուրքիայի` հայկական Սփյուռքի հետ ունեցած հարաբերությունների վրա` «հատկապես Կալիֆորնիայում ապրող հայերի հետ, որոնք աչքի են ընկնում իրենց ծայրահեղ դիրքորոշմամբ»:

Ոչ մի ջանք չխնայելով նախատեսված «մեկօրյա ծիսակատարության» հրապարակայնացման համար, Թուրքիայի կառավարությունը ձեռնարկել է հետեւյալ նախապատրաստությունները:

Հատուկ արեւային վահանակներ են տեղադրվել Աղթամար կղզու վրա` զբոսաշրջիկների շուրջօրյա այցը Սուրբ Խաչ ապահովելու համար:

Քանզի ենթադրվում է, որ այդ օրերին հյուրանոցները գերծանրաբեռնված կլինեն, ուստի նախատեսվում է զբոսաշրջիկներին տեղավորել Վանի դպրոցների հանրակացարաններում եւ մասնավոր տներում:

Խոշոր էկրաններ կտեղադրվեն եկեղեցուց դուրս, որպեսզի սպասվող հազարավոր այցելուներ կարողանան հետեւել արարողությանը, քանզի եկեղեցում միայն 50 հավատացյալներ կարող են տեղավորվել:

Կհրատարակվի 90-էջանոց հայերեն ուղեցույց:

Հայ-թուրքական տասնօրյա մշակութային փառատոն է նախատեսվում Վանում: Ըստ Վանի առեւտրաարդյունաբերական պալատի նախագահի` հնարավոր է մի քանի օրով բացվի սահմանը, որպեսզի զբոսաշրջիկները կարողանան Հայաստանից անմիջապես ժամանել Վան, այլ ոչ թե Վրաստանի տարածքով տասնյակ ժամեր ծախսեն այնտեղ հասնելու համար:

Կոչ եմ անում ողջ հայությանը բոյկոտել այս նոր քարոզչական հնարքը, մինչեւ որ թուրքական իշխանությունները ձեռնարկեն հետեւյալ քայլերը.

1. Սուրբ Խաչը պաշտոնապես հաստատեն որպես եկեղեցի եւ ոչ թե թանգարան՝ այն բացելով ամբողջ տարին գործող կրոնական արարողությունների համար, եւ ոչ թե ընդամենը մեկ օրով:

2. Եկեղեցին հանձնեն Պոլսո Հայոց պատրիարքարանի իրավասությանը, այլ ոչ թե Մշակույթի եւ զբոսաշրջության նախարարությանը:

3. Թույլատրեն Սուրբ Պատարագի կանոնավոր մատուցում` Սուրբ Խաչ եկեղեցին հայկական կրոնական ծիսակատարություններին համապատասխան օծումից հետո:

Պոլսո Հայոց Պատրիարքի ժամանակավոր տեղապահ Արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանն այն կրոնավորն է, որը պետք է այս պահանջները ներկայացնի թուրքական իշխանություններին, քանզի սեպտեմբերի 19-ին առանց նրա մասնակցության հնարավոր չէ իրականացնել ոչ եկեղեցական արարողություն, եւ ոչ էլ թուրքական քարոզչություն: Սակայն, hաշվի առնելով հայ համայնքի իրավունքների կոպիտ ոտնահարման թուրքական ավանդական քաղաքականությունը, շատ կասկածելի է, որ այս պահանջները բավարարվեն Թուրքիայի կառավարության կողմից:

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր

Թարգմ.՝ Ռ.Ավագյանի

Հունիս 30, 2010 | 12:22

http://news.am/arm/news/23753.html