«Արաս» հրատարակչությունը լույս է ընծայել Հ. Պարոնյանի «Ատամնաբույժն արևելյան» կատակերգությունը

Հայ երգիծական գրականության ամենաճանաչված  դեմքերից մեկը` Հակոբ Պարոնյանը, սուր դիտողականությամբ և այն մտավորականի կեցվածքով, որը չի շփոթում իր  գիտեցած ճշմարիտ ուղին, ծաղրել է իշխանավորներին, կրոնավորներին, ուրիշների հաշվին ապրողներին, ստորաքարշներին, արևմտյան կենսաձևն ընդօրինակողներին և շատ ուրիշների, նաև չի քաշվել գրի առնել նրանց սխալները և երեսներին շպրտել դրանք:

Պարոնյանի առաջին կատակերգությունը` «Ատամնաբույժն արևելյան»-ը, մի զվարճալի պիես է, որն անդրադառնում է խնամախոսության միջոցով կայացած ամուսնություններին և հավատարմության խնդրին:

Սույս ստեղծագործությունը փնտրում է հետևյալ հարցի պատասխանը. «Այն միջավայրում, որտեղ այլասերվում են ընտանեկան հարաբերությունները, որում զույգերը ձգտում են միմյանց գերեզմանը փորել, ի՞նչ կլինի, եթե ամուսինների, նախկին և նոր սերերի, երեխաների և նշանածների միջև հարաբերությունները խառնվեն ու միահյուսվեն իրար»:  

Դիպաշարի հետին պլանում ժամանակաշրջանի տարբեր հասարակական զարգացումները ներկայացնող Հակոբ Պարոնյանը «Ատամնաբույժն արևելյան»-ի ընթերցողներին հրավիրում է մտորելու ամուսնության և հավատարմության շուրջ, խնդիրներ, որոնք երբեք չեն կորցնելու իրենց արդիականությունը:

Ո՞վ է Հակոբ Պարոնյանը

Պարոնյանը ծնվել է 1843 թ. Էդիրնեում բնակվող մի չքավոր ընտանիքում, տարրական և միջնակարգ կրթությունը ստացել է հայկական դպրոցներում: Միաժամանակ մոտ մեկ տարի հունարեն է սովորել մի հունական դպրոցում: 1864 թ. բնակություն է հաստատել Ստամբուլում: Որպես ընթերցանության մեծ սիրահար` ինքնուրույն սովորել է որոշ եվրոպական լեզուներ, մասնավորապես` ֆրանսերեն և իտալերեն, որոնք տվյալ ժամանակաշրջանում մեծ տարածում ունեին Ստամբուլում: Գրելու փորձ է ձեռք բերել` օսմանյան մայրաքաղաքում հրատարակվող տարբեր ամսագրերին թղթակցելով:

Իր հրատարկած թատերական և երգիծական բնույթ ունեցող պարբերականների կյանքը թեև կարճ եղավ, սակայն դրանք մեծ ազդեցություն ունեցան: «Փող առավոտյան», «Եփրատ», «Մեղու» պարբերականների, միաժամանակ հայերեն և օսմաներեն հրատարակվող «Թատրոն», «Խիկար», «Ծիծաղ» ամսագրերի հրատարակումը հաճախակի դադարեցվում էին Օսմանյան գրաքննության բյուրոյի կողմից, քանի որ ունեին հասարակական քննադատության ուղղվածություն:

Պարոնյանի` թատրոնի հանդեպ մեծ հետաքրքրությունն արտահայտվել է դեռ պատանի հասակում: Իր առաջին պիեսը, որ գրել է 1865 թ., «Երկու տերով ծառա մը» վերնագրով մի կարճ ֆարս էր, որը Գոլդոնիի ստեղծագործության մի տեսակ նմանակումն էր: Վերոհիշյալ սետղծագործության տպագրումից 4 տարի անց հրատարակվեց նրա առաջին կատակերգությունը` «Ատամնաբույժն արևելյան»-ը, որում զվարճալի ձևով անդրադառնում էր խնամախոսության միջոցով կայացած ամուսնություններին և հավատարմության խնդրին: 1872 թ. սկսեց գրել «Շողոքորթ»-ը, բայց կիսատ թողեց. Պարոնյանի սույն ստեղծագործությունը մոտավորապես 50 տարի հետո ավարտելու էր մեկ այլ մեծ երգիծաբան` Երվանդ Օտյանը: 1880-81 թթ. բարեփոխված և հրատարակված «Մեծապատիվ մուրացկանները» կենտրոնանում է գավառական անվանի մարդկանց անմտությանն ու միամտությանը և ուշադրություն հրավիրում այն հանգամանքի վրա, թե նման հատկությունները միաժամանակ որքան բացահայտ կարող են շահագործվել առիթն օգտվող զանազան արվեստի գործիչների, մասնագիտությունների տեր մարդկանց, հոգևորականների և արհեստավորների կողմից:

Իսկ նրա վերջին ստեղծագործությունը` «Պաղտասար ախպարը», քննադատում է ժամանակի հայկական հաստատությունները` դարձյալ ամուսնալուծության թեմայի համատեքստում:

Ողջ կյանքի ընթացքում գրի առած իր ամեն մի ստեղծագործության մեջ երգիծանքին և հասարակական քննադատությանը տեղ տված Պարոնյանը մահացել է թոքախտից` 1891 թ. Ստամբուլի Սուրբ Փրկիչ հայկական հիվանդանոցում: Եթե անգամ թվա, թե մահը լռեցրել է այդ ընդդիմախոս անհատականությանը, քանի դեռ ընթերցում և դիտում են նրա ստեղծագործությունները, նրա սուր հումորը շարունակելու է ծիծաղեցնել ընթերողներին ու ճանապարհ ցույց տալ անարդարությունների դեմ իրենց գրչով պայքարող մարտիկներին:

ՙԱրաս՚ հրատարակչություն

Հակոբ Պարոնյան, «Ատամնաբույժն արևելյան»

Պիես, 176 էջ, 13×19.5 cm 

ISBN 978-605-5753-16-0

Գինը` 13 թուրքական լիրա

Իսթիքլյալ պողոտա, Հըդիվյալ Փալաս 231/ Z. 

Թունել-Բեյօղլու, Ստամբուլ

Հեռախոս` (212) 252 65 18 

Ֆաքս` (212) 252 65 19 

Էլեկտրոնային հասցե` info@arasyayincilik.com 

Կայքէջ` www.arasyayincilik.com