Դինամիտով պայթեցնում են պատմական Քղի ամրոցը, որպեսզի հիդրոէլէկտրակայանի համար ամբարտակ կառուցեն

Դինամիտներով պայթեցնում են Բինգյոլի պատմական Քղի ամրոցը: Ամրոցի ժայռոտ հիմքից պոկված քարերով կառուցվում է ամբարտակ:

Բինգյոլում ամբարտակի կառուցման աշխատանքները վերածվեցին բնության և պատմության կոտորածի: Փերի գետի վրա ամբարտակի կառուցմամբ սկսված ավերածության շարունակությունը դարձավ պատմական Քղի ամրոցի քանդումը: Ամրոցի հիմքը կազմող ժայռերը, դինամիտով պայթեցվելով, օգտագործվում են 9 տարի առաջ սկսված Քղիի հիդրոէլեկտրակայանի ամբարտակի շինարարության նպատակով: Թեև գավառի բնակչությունը դեմ է հանդես եկել այդ ավերածությանը, սակայն ոչ մի արդյունքի չի հասել: Քղիի երիտասարդների միությունը ստորագրահավաք է սկսել` ավերածությանն արգելք լինելու նպատակով: Թեև շարունակվում է քաղաքացիական-հասարակական կազմակերպությունների և Քղիի հասարակ ժողովրդի պայքարը, սակայն ամրոցի քանդումը չի կասեցվում:

Քանդման այդ գործընթացը տեսնելն արգելված է

 Ռազմական անվտանգության գոտում գտնվող Քղիի ամրոցին կարող են մոտենալ միայն շինարարությունն իրականացնող ընկերության աշխատողները: Ամրոցը տեսնել ցանկացողները ստիպված են զինվորներից թույլտվություն ստանալ, իսկ քանդվող ամրոցը լուսանկարելն անվտանգության փաստարկով արգելված է թե’ զինվորների և թե’ վերոհիշյալ ընկերության անվտանգության տեսուչների կողմից:

Ամրոցը պատկանում է ուրարտական ժամանակաշրջանին

Քղի գավառի պատմությունը հասնում է մինչև Ք.Ա. 3000-ական թվականներ: Խեթերից, ուրարտացիներից և պարսիկներից հետո Քղիում իրենց տիրապետությունն են հաստատել նաև Մակեդոնիան, Հռոմը, Սասանյան պետությունը և Բյուզանդական կայսրությունը: Տարբեր մշակույթների օրրան հանդիսացող Քղիում պատմական շինությունները, չնայած կատարվող ավերածություններին, դեռ շարունակում են գոյություն պահպանել: Դրանցից մեկը՝ Քղիի ամրոցը, գտնվում է գավառի կենտրոնական մասի հարավարևելյան հատվածում: Ուղղաբերձ ժայռերով շրջապատված և գետահայաց պարիսպներ ունեցող սույն ամրոցում գտնվում են բնակավայրերի ավերակների հետքեր: Ենթադրվում է, որ այս պատմական ամրոցը կառուցվել է ուրարտացիների կողմից:

Հայեր էին բնակվում

Քղին 1915թ. հայոց տեղահանությունից առաջ հայերով հոծ բնակեցված մի կարևոր բնակավայր էր: Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ Քղիի գյուղերում ապրում էին 19.859 հայեր (3.028 տուն): Տվյալ շրջանում կային հայերին պատկանող 45 եկեղեցիներ և 5 վանքեր: Քղիի կենտրնում բնակվում էին 2.116 հայեր (396 տուն): Ամբողջ շրջանում և գավառում, որտեղ կային տարբեր մշակույթների հետքեր, ներկայում քանդվել և ոչնչացվել են բազմաթիվ պատմական վայրեր: Շատ հին հետքեր էլ ոչնչացման վտնագի տակ են գտնվում՝ անուշադրության մատնված լինելու պատճառով:  

Ռեմզի Բուդանջիր «Թարաֆ» օրաթերթ, 02.05.2010