Համշենահայերի տարազի առանձնահատկությունները

Ալվարդ Գասպարյան

ԲՊՀ Թարգմանության ֆակուլտետի 3-րդ կուրսի ուսանող

Տրապիզոնի տարազն ունի հայկական արմատներ, սակայն այն կրել է նաև հարևան ժողովուրդների, օրինակ՝ լազերի, ազդեցությունը։ Տարազը տարբերվել է ըստ սեռի, տարիքի և սոցիալական դիրքի։ Տրապիզոնի կանանց տարազը բաղկացած էր երկար, մինչև գետին հասնող զգեստից, որը կարված էր բամբակյա կամ մետաքսյա գործվածքից։ Զգեստը սովորաբար զարդարված էր ասեղնագործությամբ, ուլունքներով և այլ զարդերով։ Գլխին կանայք կրում էին գլխարկ կամ քող, որը նույնպես զարդարված էր լինում։

Տրապիզոնի կանանց տարազում հատկապես ուշագրավ էին գլխազարդերը, որոնք կարող էին լինել շատ բազմազան և շքեղ։ Տղամարդկանց տարազը բաղկացած էր լայն տաբատից, կարճ բաճկոնից և գլխարկից։ Տղամարդկանց հագուստը սովորաբար ավելի պարզ էր, քան կանանցը, սակայն այն նույնպես կարող էր զարդարված լինել ասեղնագործությամբ։ Տրապիզոնի տղամարդկանց տարազում կարևոր տարր էր գոտին, որը կարող էր լինել կաշվից կամ գործվածքից։ Տրապիզոնի տարազի առանձնահատկություններից մեկը նրա գունային գամման էր։ Տարազում հիմնականում օգտագործվում էին վառ և հագեցած գույներ, ինչպիսիք են կարմիրը, կանաչը, դեղինը և կապույտը։ Տրապիզոնի տարազը նաև առանձնանում էր իր ասեղնագործությամբ, որը հաճախ պատկերում էր բուսական և երկրաչափական նախշեր։

Համշենահայերի տարազը ինքնատիպ է իր պատմամշակութային արժեքով։ 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին համշենցիների կենսակերպում տեղի ունեցան սոցիալ-տնտեսական փոփոխություններ, որոնք իրենց արտացոլումը գտան նաև տարազի վրա։ Այդ փոփոխությունները պայմանավորված էին համշենցիների մի մասի վերաբնակեցմամբ դեպի Աբխազիա, Ռուսաստան և այլ տարածքներ, ինչպես նաև տեղի հայերի մի մասի կողմից իսլամ ընդունելով։ Համշենի տարազը երկար ժամանակ կրել է հարևան ժողովուրդների՝ լազերի և աբխազների ազդեցությունը։ 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին համշենցիների տարազում նկատվում է նաև ռուսական և եվրոպական տարազների ազդեցությունը։ Համշենի տարազը այսօր գրեթե չի կիրառվում առօրյա կյանքում։ Այն հիմնականում կարելի է տեսնել թանգարաններում և ժողովրդական տոների ժամանակ։

Համշենի կանանց տարազը առանձնանում էր բազմազան գույներով և զարդանախշերով։ Տարազի կարևոր տարրերից էր գլխի ծածկոցը, որը կոչվում էր «փեսխուլ»։ Այն պատրաստվում էր թանկարժեք կտորներից և զարդարվում էր արծաթյա ու ոսկյա զարդերով։ Տղամարդկանց տարազը համեմատաբար պարզ էր, սակայն այն նույնպես ուներ իր ինքնատիպ առանձնահատկությունները։ Տղամարդկանց տարազի կարևոր տարրերից էր գլխարկը, որը կոչվում էր «կեպի»։ Այն պատրաստվում էր բրդից և ուներ տարբեր ձևեր։

 Համշենի տարազը կարևոր նշանակություն ունի համշենահայերի ինքնության պահպանման գործում։ Այն արտացոլում է համշենցիների պատմությունը, մշակույթը և ավանդույթները։

www.akunq.net