Այսօր Երևանում տեղի կունենա «Հայկական հարցի եւ Հայոց ցեղասպանության արխիվի տեղեկագիր մատյան․ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարան» գրքի շնորհանդեսը

Հունիսի 24-ին, ժամը 18։30-ին «Անի Գրանդ հոթելի» հանդիսությունների սրահում տեղի կունենա` «Հայկական հարցի և Հայոց ցեղասպանության արխիվի տեղեկագիր մատյան. Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարան» գրքի երևանյան շնորհանդեսը (հատոր Ա, Երևան, 2024, «Լուսակն» հրատ. 1040 էջ)՝ աշխատասիրությամբ Լուսինե Սահակյանի, Անի Ոսկանյանի, Անի Սարգսյանի։

Այս ուսումնասիրությունն իրականացվել է ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտում՝ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարանի հետ համագործակցաբար։ Գրքի խմբագրակազմը՝ Վահրամ Շեմմասսյան, Վաչե Բրուտյան, Ռուբեն Մելքոնյան, Միհրան Մինասյան, Ալեքսանդր Սաֆարյան, Սերգեյ Վարդանյան, Սեդա Գասպարյան, Վարուժան Պողոսյան։

Շնորհանդեսը կվարի ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան պ. գ. դոկտոր, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանը։ Բանախոսությամբ հանդես կգան բնագավառի պատմության մասնագետներ, ինչպես նաև՝ գրքի համահեղինակները։ Ներկա կլինեն հայագիտական կառույցների ներկայացուցիչներ և հյուրեր Հայաստանից ու Սփյուռքից։ Մուտքն ազատ է։

Գրքում առաջին անգամ ցուցակագրվել և մանրամասն նկարագրվել են 1938 թ-ից Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարանում պահվող 1919-1922 թթ. Կ. Պոլսի Հայոց պատրիարք Զավեն Տեր-Եղիայանի հովանու ներքո ստեղծված «Տեղեկատու դիվանի»՝ «Հայկական հարցի և Հայոց ցեղասպանության» 11 տուփից բաղկացած անմշակ այս արխիվի առաջին տուփի վավերագրերը՝ համապատասխան ծանոթագրություններով։ Այն ընդգրկում է 635 վավերագրի (2038 էջ) նկարագրությունը (հայերեն, օսմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, ռուսերեն)։

Տասնմեկ տուփերում պահվող բազմահազար էջանոց բացառիկ այս արխիվն ունի աղբյուրագիտական եզակի արժեք։ Այն մանրամասներ է հաղորդում 1912-1922 թթ. Հայկական հարցի զարգացման հանգրվանների և Հայոց ցեղասպանության ուսումնասիրության համար։ Արխիվում են հավաքված հայ և օտար քաղաքական, հասարակական, հոգևոր գործիչների, դիվանգետների բազմաթիվ զեկույցներ, տեղեկագրեր, նամակներ, ականատեսների վկայություններ և օրագրեր, ինչպես նաև՝ Առաջին աշխարհամարտից առաջ և հետո Արևմտյան Հայաստանի, Կիլիկիայի և Օսմանյան կայսրության հայաբնակ այլ վայրերի հայ բնակչության, որբերի, բռնի իսլամացված ու առևանգված հայերի, նյութական կորուստների վիճակագրական ցանկեր, առաջնորդարաններից Կ. Պոլսի պատրիարքարան ուղարկված նամակներ, Օսմանյան իշխանությունների հայերի բնաջնջման հրամանագրեր, երիտթուրք ոճրագործների անվանացանկեր, քեմալականների իրականացրած ոճրագործությունները վկայող վավերագրեր և այլն։

«Տեղեկատու դիվանի» այս եզակի արխիվը ստեղծվել է որպես հայց՝ օսմանյան Ռազմական ատյաններում և Ազգերի լիգայի դատարաններում Հայոց ցեղասպանության կազմակերպիչ պատասխանատուներին ու մասնակից հանցագործներին օրինական պատժելու և արդարությունը վերականգնելու համար։