Կա՛մ «մաղձից» ազատվել, կա՛մ էլ` քաղաքացիական պատերազմ

Akunq.net-ը ստորև թուրքերենից թարգմանաբար ներկայացնում է թուրք հայտնի պատմաբան, ցեղասպանագետ, պրոֆեսոր Թաներ Աքչամի հոդվածը թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների և Թուրքիայի ներկայիս ճգնաժամային վիճակի մասին:

Թաներ Աքչամ

Ամերիկան մոտիկից ճանաչող ընկերներս կհավաստեն, որ ամերիկացիները երբեք ուղղակի և բացահայտ կերպով չեն առճակատում: Նրանք կասեն, որ ամենաուժգին ընդհարման ժամանակ անգամ ամերիկացիները ժպիտով դրությունն արձանագրելով` առանձնապես մեծ հակազդեցություն չեն ցուցաբերում:

Ընկերներիս կարծիքով` ամերիկացիների` «ուժգին և անմիջական հակազդեցություն ցուցաբերելուց հեռու» այդ կեցվածքը հիմնականում սխալ է մեկնաբանվում հակառակորդի կողմից: Հակառակորդը կարծում է` «հաղթանակ է տարել», և կարծում է, թե ամերիկացիները հետքայլ են արել: Այնինչ դա մի մեծ սխալմունք է լինում:

«Քանզի,-ասում են ընկերներս,-իրենց հակազդեցությունը «բղավելով» և բացահայտ կերպով չցուցդրող ամերիկացիներն իրենց իրական կեցվածքը ժամանակի ընթացքում են բացահայտում: Եթե խոսքս տեղին է, նրանք վարվում են անգլիացիների՝ «Ամենաճիշտ վրեժը սառը կերպով է մատուցվում» խոսքին համապատասխան, և շատ ծանրակշիռ կերպով են իրենց «վրեժ լուծում»:

Չգիտեմ, թե որքանով է հարմար ազգությունների նման վերաբերմունքից խոսելը, բայց Նյու Յորքում շարունակվող Զարրաբի դատական գործը (խոսքը Թուրքիայի, Իրանի և Մակեդոնիայի գործարար Ռեզա Զարրաբի մասին է-Ակունքի խմբ.) ինձ հիշեցրեց այդ ամենի մասին: Թուրքիայի և, հատկապես, Թայիփ Էրդողանի հետ բավականին բացահայտ ընդհարման մեջ մտած և վերջինում «լուռ մնացող» ԱՄՆ-ը հիմա սկսում է կամաց-կամաց իր խաղը բացահայտել:

Ինչպես երևում է, Էրդողանի դեմ {ԱՄՆ-ի կողմից} սկսվել է երկարատև չինական տառապանքներ հիշեցնող, բավականին մանրազնին կերպով նախապատրաստված մի պլան:

Զարրաբի դատական գործընթացում բացահայտվող ամեն տեղեկություն շոկ է առաջացնում: ԱԶԿ-ի կառավարությունն ու Էրդողանը սկզբնապես կարող են շարժվել` այդ հրաձգությունից քաղաքական ու գաղափարական փաստարկներով պաշտպանվելու զգացումի:

ԱԶԿ-ն կարող է մտածել, թե ինքը, հնարավոր է, շահած դուրս գա խաղից` այն գաղափարից ելնելով, թե այդ «հարձակման» աղբյուրն ԱՄՆ-ը չէ, որ երկրում ամրապնդվում են հակաամերիկյան տրամադրությունները, և որ դա «Թուրքիայի դեմ կազմակերպված խաղ է»:

Այսպես, օրինակ, թուրքական կառավարությանն ընդդիմադիր որոշ շրջանակներում անգամ հնարավոր է այդ պաշտպանական գծի հետքերը նշմարել: Քիչ չեն նրանք, ովքեր ասում են, թե «Հարձակումը Թուրքիային է ուղղված, և որ խոսքը գնում է ազգային պաշտպանության մասին»:

Սակայն խիստ ակնհայտ է, որ այդ պաշտպանական գծում մեծ անցքեր են բացվելու` տեղեկատվության նոր ռմբակոծության միջոցով: Նախ` այն փաստը, որ մեղադրանքներն անձանց են ուղղված, ամրապնդում է այն համոզմունքը, թե «մաղձ թափելով» հնարավոր է գործի միջից դուրս գալ: Արդեն իսկ ԱՄՆ-ի ռազմավարության կարևոր հիմքերից մեկն էլ հենց դա է: Թուրքիային առաջարկվում է Զարրաբի դատական գործի միջոցով «մաղձից ազատվել»:

Երկրորդը` սույն դատական գործի տնտեսական հետևանքներն են… Ճիշտ է` եթե խնդիրը միայն ներքին հասարակական կարծիքին ուղղված քաղաքական ու գաղափարախոսական փաստարկներով սահմանափակվեր, Էրդողանը և ԱԶԿ-ն կարող էին շահած դուրս գալ այս ընդհարումից: Սակայն սկսեց հորիզոնում երևալ, որ սույն դատական գործն իր հետ կարող է բերել նաև տնտեսական անկում: Ինչպես երևում է, 2019 թ. ընտրություններին զուգընթաց զարգացող տնտեսական անկումը շատ մեծ վնասներ է հասցնելու Թուրքիայի քաղաքացուն, վնասներ, որոնք չեն կարող որևէ գաղափարական փաստարկով հատուցվել:

Այդ կետում ԱԶԿ-ն այլևս հաստատ կանգնած է լինելու երկու նախընտրանքի առջև. կամ այդ «մաղձը», այսինքն` Էրդողանին իր մեջքից ցած գցել, կամ էլ ամեն բան աչքի առաջ ունենալ` հանուն մի հոգու պաշտպանության: Այդ երկրորդ ընտրությունը նշանակում է քաղաքացիական պատերազմ: Երրորդ այլընտրանք առայժմ չի երևում:

Բացարձակապես պատահականություն չէր այն, որ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն Էրդողանի հարազատների կատարած ֆինանսական ապօրինությունների մասին տեղեկությունները հրապարակեց Զարրաբի դատական գործի ուսումնասիրման հետ գրեթե նույն օրերին: Ռազմավարությունն ակնհայտ է. մեկուսացնել Էրդողանին` որպես անձ, տարանջատում դնել նրա և Թուրքիայի միջև:

ԵԹե ԱԶԿ-ն ամեն բան անի հանուն իր առաջնորդի, վերջինիս պաշտպանելու համար հարկադրված կլինի հարձակվել Ժողովրդահանրապետական կուսակցության վրա, իսկ դա նշանակում է մի գործընթացի սկիզբ, որը ենթադրում է անգամ ԺՀԿ շտաբի ներկայացուցիչների, ներառյալ` Քըլըչդարօղլու ազատազրկում: Դա էլ քաղաքացիական պատերազմի գործընթացն է, հասարակության 50 տոկոսի պայքար` մյուս 50 տոկոսի դեմ… Հանուն ինչի՞, ինչի՞ համար: Հանուն մեկ անձի պաշտպանության…

Որքան տարածվեն Զարրաբի դատական գործի տեղեկությունները, ԱԶԿ-ն և պետության մյուս ղեկավարներն այնքան կտեսնեն, որ իրենց ունեցած այլընտրանքները հետզհետե նվազում են. կամ մի հոգուց ազատվել, կամ էլ` քաղաքացիական պատերազմ` հանուն այդ անձի պաշպանության… Առաջինը շատ դյուրին է, որովհետև ի վերջո հարկադրված չեն լինի մեծ փոփոխություն անել պետության հիմնական նախընտրությունների մեջ, բայց մի անձի պաշտպանելը կարող է լիովին կործանել այս երկիրը:

Չգիտեմ` ԱԶԿ-ի ղեկավարությունն արդյոք այդքան հեռատես է, որ կարողանա այս գործընթացի խորությունը տեսնել: Սակայն հաստատ է, որ մտել ենք մի այնպիսի գործընթացի մեջ, որում այլընտրանքներ թիվը շատ է նվազել` կամ Էրդողանը, կամ Թուրքիան:

http://www.duzceyerelhaber.com/taner-akcam/43796-ya-safradan-kurtulmak-ya-da-ic-savas

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net