Ստամբուլում տպագրվել է հայ համայնքին ու եկեղեցուն պատկանող գույքի ցանկը

Մոտ մեկ տարի առաջ Ստամբուլում հայ և թուրք մտավորականների ու գիտնականների ջանքերով և սահմանափակ տպաքանակով տպագրվել է 1000 էջանոց մի աշխատություն, որը Արևմտյան Հայաստանում մինչև 1915 թվականը և կամ 1936 թվականի կալվածքների մասին հայտնի օրենքով հայ համայնքին ու հայ եկեղեցուն պատկանող գույքի ցանկ է:

Այս մասին Tert.am –ին հայտնած Երևանի պետական համալսարանի Արևելագիտության ֆակուլտետի փոխդեկան Ռուբեն Մելքոնյանը ասաց, որ անձամբ գրքից մեկ օրինակ ունի, բայց Հայաստանում այն չկա, իսկ Թուրքիայում կարելի գտնել դժվարությամբ, քանի որ նախ շատ թանկ է, ապա տպագրված է սահմանափակ տպաքանակով. «Մանրամասնությամբ ամեն ինչ նշված է՝ սկսած սեփականության իրավունքների ձևերից, սեփականության վկայականներով ու նույնիսկ՝ պատճեններով»: Վերջինիս խոսքով՝ եկեղեցապատկան ու հայ համայնքին պատկանող գույքի ընդհանուր ֆինանսական արժեքը հաշվարկված չէ, քանի որ դա ավելի շատ տնտեսագիտական խնդիր է:

Այսուհանդերձ, թուրքագետը նշեց. «Մասնավորապես, եթե գույքը մինչև 1936 թվականը եղել է հայ համայնքի ձեռքը, պետք է հաշվարկվի, թե տասնամյակների ընթացքում այդ կալվածքների տարածքն ի՞նչ եկամուտ կարող էր բերել»:

Նրա խոսքով, այսօր Ստամբուլի կենտրոնում գտնվող բավականին շատ շենքեր պատկանել են հայերին, և նույնն էլ Մարմարա ծովի ավազանում՝ հունական համայնքներին. «Եվ այսօր այդ շենքերը, որոնք խլված են հայ և հույն համայնքներից հիմնականում ծառայում են որպես թանկարժեք հյուրանոցներ ու խանութներ: Եվ պարզ է, թե Ստամբուլի կենտրոնում ինչ շուկայական արժեք կունենան մեկ քառակուսի մետրի վաճառքը և կամ վարձակալությունը»: Ըստ Մելքոնյանի` ներկայում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում են գտնվում մի քանի տասնյակ գործեր, որոնք առնչվում են նախկինում հայերին և հույներին պատկանած գույքը վերադարձնելու՝ Թուրքիայի դեմ ներկայացված հայցերին. «Արդեն իսկ եղել է մի քանի դատական որոշում, երբ այդ գույքը մասնակի վերադարձվում է հայկական և հունական համայնքներին»։

Հիշեցնենք, որ օրերս հայտնի դարձավ` համացանցում աճուրդի է հանվել Մշո Սուրբ Կարապետ եկեղեցուն պատկանող խաչը՝ eBay առցանց աճուրդի կայքում՝ 70.000 ԱՄՆ դոլար գնով:

Ըստ թուրքագետի՝ Թուրքիայի տարածքում Արևմտյան Հայաստանի եկեղեցապատկան գույքն ամբողջությամբ թալանված է՝ մի քանի փուլերով. «Կոնկրետ 1915 թվականից հետո պատմական Հայաստանի տարածքում գտնվող եկեղեցիները և եկեղեցապատկան գույքը ամբողջությամբ խլվել են Հայ առաքելական եկեղեցուց և հայ համայնքից ու կամ բաժանվել են տեղի մահմեդական բնակիչներին՝ քրդերին, թուրքերին, կամ պետականացվել և օգտագործվել պետական տարբեր հաստատությունների համար որպես պահեստ, զինապահեստ»։

Նրա խոսքով՝ Թուրքիայում հայերին ու հույներին ու նրանց եկեղեցիներին պատկանող տարածքում գույքը և մյուս սեփականությունները հաջորդ փուլում թալանվել են 1936 թվականին՝ Թուրքիայում ընդունված համապատասխան՝ «Կալվածքների մասին օրենքով»:

Ինչ վերաբերում է ոչ թե եկեղեցապատկան գույքին, այլ բուն եկեղեցներին ու հոգևոր կենտրոններին, ապա ըստ Ռուբեն Մելքոնյանի՝ չնայած մինչև 1915 թվականը Օսմանյան կայսրությունում գտնվող բոլոր եկեղեցիները պատկանում էին Պոլսո պատրիարքությանը, այսօր պատրիարքարանն իր ենթակայության տակ ունի ընդամենը 42 եկեղեցի, որից 36–ն էլ գտնվում է Ստամբուլում: Նախկինում այդ եկեղեցիների թիվը եղել է 2000, եկեղեցիներ, վանքեր, մենաստաններ. «Սա մշակված հստակ քաղաքականություն է՝ բուն հայկական տարածքներում հայկական ներկայությունն իսպառ ոչնչացնելու ուղղությամբ»:

Mitk.am

Լուսանկարում` Կարինի Սանասարյան վարժարանի շենքը, որ ներկայում ծառայում է որպես Էրզրումի քաղաքապետարան:

Լուսանկարը` Akunq.net-ի