Վելի Քյուչյուքը, Էրգենեքոնը և Հայոց ցեղասպանությունը

Թաներ Աքչամ

Ես մի առիթով նշել էի, որ Վելի Քյուչյուքը Էրգենեքոնի գործով դատավարությունը նմանեցնում է 1919 թ. իթթիհադականների դեմ հարուցված դատական հայցերին: Իրեն էլ Քյուչյուքը նմանեցնում է 1915 թ. գործած ոճիրների մեջ մեղավոր համարված և 1919 թ. ապրիլին մահապատժի ենթարկված Բողազլըյանի կայմակամ (գավառապետ) Քեմալին: Քյուչյուքն իր պաշտպանական ճառում հատուկ տեղ է հատկացրել Քեմալի դատաքննությանը և մահապատժին: Սույն երկու դատավարությունների միջև առկա նմանությունների առնչությամբ էլ ասել է. «Այս մեծ ազգը միշտ հանդիպել է իմպերիալիստների և վերջիններիս հետ համագործակցողների զանազան դավերին: Այս հայրենիքն ականատես է դարձել Նեմրութ փաշայի ատյանին, տեսել, թե ինչպիսի խաբեություններով են սպանել կայմակամ Քեմալ բեյին, այսպես կոչված, դատավարությունների արդյունքում:

Այս երկիրը, ինչպես որ «Բեքիրաղա բյոլյուղուում» (այն զինվորական կալանատունը, որում արգելափակված էին հայերի տեղահանության և կոտորածների մեղադրանքով ձերբակալված կասկածյալները-Ակունքի խմբ.) գերեվարված հայրենասերներին է թև ու թիկունք եղել, այսօրվա գերիներին էլ է նույն գնահատանքով հիշելու:

Ինչպես որ հիմա կայմակամ Քեմալ բեյին կախած մտայնությունն է անեծքով հիշվում, այնպես էլ պատմության մեջ իրենց արժանի տեղն են գրավելու ներկայիս ազգային ազատագրական պայքարի մարտիկները»:

Վելի Քյուչյուքն իրեն և Էրգենեքոնը համարում է 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության պատասխանատուների շարունակություն: Եվ` իրավամբ:

Այսպես, օրինակ, Էրգենեքոն կազմակերպության մեկ այլ նշանավոր քաղաքական գործիչ վհուկորս էր կազմակերպել Հայկական հարցով զբաղվող մտավորականների, հատկապես` Հրանտ Դինքի դեմ: Հրանտի դեմ հարուցված բոլոր դատական գործերում առկա էր Էրգենեքոնի ձեռագիրը: Էրգենեքոնը կանգնած էր նաև Օրհան Փամուքի և իմ դեմ հարուցված մեղադրանքների հետևում:

Դատական արձանագրություններից հասկանում ենք, որ ԱՄՆ-ում իմ դեմ տարված արշավը ևս ուղղակիորեն ղեկավարվում էր Էրգենեքոնի կողմից:

Էրգենեքոնի գործով ձերբակալությունների մեկնարկով այդ գործողություններն անմիջապես վերջ գտան. վերջ տրվեց նաև մտավորականների դեմ ուղղված վհուկորսերին և մահափորձերին:

Այլևս գիտենք, որ եթե այսօր Հայոց ցեղասպանության մասին այդչափ հանգիստ կարելի է խոսել, եթե մտավորականների դեմ վհուկորսեր, մահափորձեր չեն կազմակերպվում, ապա դրա ամենագլխավոր պատճառը որքան որ Հրանտ Դինքի սպանության կապակցությամբ ցուցաբերված հասարակական հակազդեցությունն է, նույնքան էլ` «Էրգենեքոնի» դատավարությունը:

Էրգենեքոնի դատական գործի և դատավճիռների վերաբերյալ «Չափազանցված վրեժխնդրություն» վերնագրով հրապարակումներ անողները կամ նրանք, ովքեր առաջ են քաշում այն գաղափարը, թե սույն դատավարությունները զուր տեղը լարվածություն են առաջացնում հասարակության շրջանում, չեն տեսնում և հասկանում այն կապը, որն առկա է այս դատական գործի և Հայոց ցեղասպանության միջև:

«Հայոց ցեղասպանության անհիմն պնդումների դեմ պայքարը» իր քաղաքականության հիմքում դրած, Հայոց ցեղասպանության թեմայով զբաղվող մտավորականներին սաստիկ տանջանքների ենթարկած, Հրանտ Դինքի սպանությունը կազմակերպած մի կազմակերպության դեմ ընթացող դատաքննությունը և կայացված դատավճիռները որպես վրեժխնդրություն կամ հասարակությանը լարել որակելն ընկալելի դիրքորոշում չէ: Խոսքը գնում է ոչ թե վրեժխնդրության, այլ, եթե անգամ անտեղի էլ լինի, մասնակի արդարադատության գործադրման մասին:

Սույն դատավարությունը կարող էր պատմական առիթ լինել անցյալում մարդկայնության դեմ իրագործված հանցագործությունների, այդ թվում` Հայոց ցեղասպանության հետ առերեսվել կարողանալու համար, հիմա էլ կարող է լինել: Պետք է պահանջել, որ այս դատը խորանա, հետևի պետության խորը միջանցքներում կորած հետքին:

Կարևոր չէ` Արդարություն և զարգացում կուսակցությունը դա կանի՞, թե ոչ: Հավանաբար չի կարող անել, բայց կարևորը մեր ուզել-չուզելու հարցն է:

Ուզում եմ ընդգծել, որ համաներման պահանջը կամ այս դատերը որպես վրեժխնդրություն որակելը կամրապնդի անցյալի հանցագործությունները կոծկել ցանկացողների հնարավորությունները: Թուրքիան կարիք ունի բացահայտ կերպով առերեսվելու պատմության մեջ մարդկայնության դեմ գործված բոլոր ոճրագործությունների հետ: Առերեսման և արդարության որոնումը վրեժխնդրություն կամ հասարակությանը լարել չէ, ընդհակառակը` հասարակական հանգստության և խաղաղության ապահովման նախապայմանն է:

Էրգենեքոնի դատն ըմբռնելու համար իրոք պետք է Վելի Քյուչյուքի դատը համեմատել 1919 թ. երիտթուրքերի դատավարությունների հետ, ինչպես որ արել է ինքը` Քյուչյուքը: Այս երկու դատերի դեմ արտահայտվող առարկությունների միջև առկա նմանությունը շատ բան կսովորեցնի մեզ:

Շարունակելի:

http://www.taraf.com.tr/taner-akcam/makale-veli-kucuk-ergenekon-ve-ermeni-soykirimi.htm

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը