Ես հայ եմ, նաև` Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ ժառանգորդը և իմ իրավունքներն եմ պահանջում

Էդիկ Հովսեփյան

1915 թվականին օսմանյան հայերի ցեղասպանության փաստը` պրիմիտիվիզմի տեսակետից:

Ցեղասպանության է ենթարկվել Օսմանյան կայսրության հիմնադիր ազգերից մեկը, որն ունի նույն իրավունքները, ինչն այսօր իրեն թուրք համարողը: Արևմտյան Հայաստանի հայերի ժառանգորդները պետք է վերականգնեն իրենց օսմանցու կեցության, գույքի, հողային և քաղաքացիական իրավունքները` որպես ցեղասպանության ենթարկված կայսրության քաղաքացիներ, ինչը համառորեն չի ցանկանում ներկայիս Թուրքիայի Հանրապետությունը:

Առավել ևս, որ Քեմալ Աթաթուրքի ստեղծած հանրապետությունը և նրա կողմից հորինված «թուրք» նորաստեղծ ազգն իրեն համարում է Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդը և ժառանգորդը: Թուրքիայում, տարբեր առիթներով, հասարակ քաղաքացիների հետ 1915 թվականի հայերի ցեղասպանության փաստը քննարկվում է նաև խոհանոցային մակարդակով: Եթե թուրքական մամուլում քննարկումներն ընթանում են առկա պատմաբանների և գիտնականների բանավեճերի ու արխիվային փաստաթղթերի «սուսերամարտեր» հիշեցնող կռիվներով, ապա հասարակ թուրք քաղաքացիները պնդում են իրենց պետական քարոզչական մեքենայի ժխտողական դրույթները` ամեն գնով փորձելով արդարացնել 1915 թվականի իրադարձությունները:

Գիտնականների և պատմաբանների դերը ցեղասպանության փաստի հարցում ոչինչ է: Ներկայիս Թուրքիայի տարածքում ապրում էր բազմադարյա պատմությամբ ժողովուրդ, մշակույթ, գիտություն, և 1915 թվականից հետո այդ ժողովուրդն ու նրա թողած ժառանգությունը մի քանի ամսվա ընթացքում վերացան: Միլիոնավոր հայեր սրի քաշվեցին, իսկ մնացածը դարձան աշխարհասփյուռ :

Հիմա ինչ են ապացուցելու կամ հերքելու պատմաբաններն ու գիտնականները, եթե չկա ժողովուրդը… Չկա. կոտորվել ու թալանվել է: Բայց երբ հասարակ թուրք քաղաքացու հետ 1915 թվականի ցեղասպանության մասին խոսում ես նախկին օսմանցի հայի տեսակետից, ապա թուրքը ոչ միայն ընդունում է քո իրավունքները ներկայիս Թուրքիայի Հանրապետության նկատմամբ, այլ նաև 1915 թվականի կոտորածները համարում է Աստծո կամքին հակառակ ու անարդարացի գործողություն: Ընդունում է, որ հետևանքները պետք է վերացնեն իրականացնողների ժառանգները: Մեջբերում եմ մի հատված Կիլիկիայի Տարսուս քաղաքի թեյարանատիրոջ հետ բանավեճից` կրճատումներով: Պայմանականորեն կողմերին ներկայացնենք հայ և թուրք.

Թուրք – Դու մեր հյուրն ես, մեր գլխի վրա էլ տեղ ունես, անկախ նրանից, թե անցյալում ինչ է եղել:

Հայ– Հյուրը դու ես, մեր գլխի վրա էլ տեղ ունես, անկախ նրանից, թե անցյալում ինչ է եղել:

 Թուրք – Ինչպե՞ս… դու ես եկել մեր տուն:

Հայ– Ես իմ տուն եմ եկել երկար բացակայությունից հետո և իմ տանը հյուր չեմ կարող լինել: Իմ ընտանիքն այստեղից բռնի տեղահանվել ու մասամբ սրի է քաշվել 1921 թվականին, իսկ քո թեյարանը մեր նախկին տան տեղում է: Դու ե՞րբ ես եկել այստեղ:

Թուրք – Մեր ընտանիքը Սալոնիկից է: Մենք այստեղ ենք եկել 1973 թվականին: Ես հենց 1973 թվականին եմ ծնվել, երբ Կիպրոսում սկսվեց հույն-թուրքական պատերազմը, դրա համար էլ անունս Սավաշ են դրել (պատերազմ):

Հայ– Այ, տեսնում ես, Սավաշ: Դու եկել ես 1973 թվականին: Տարսուսի բնակիչների մեծամասնությունը եկել են Բալկաններից 1926-36 թվականներին, այնուհետև` 1953-57 թվականներին, այնուհետև` 1973-74 թվականներին: Իսկ իմ ընտանիքը բնակվել է 1000 տարի և ավելի, միայն 20-րդ դարում է անօրինական զրկվել այստեղ ապրելու իրավունքից: Հիմա ե՞ս եմ հյուրը, թե՞ դու:

Թուրք– Դու, որովհետև եկել ես Հայաստանից, դեռ կարող է նաև հող ու տուն պահանջես: Մենք Թուրքիայում ենք ապրում, դու` Հայաստանում: Ես Թուրքիայի քաղաքացի եմ, դու` Հայաստանի: Թե անցյալում ինչ է եղել` այսօր արդեն միայն հիշողություն է:

Հայ– Լավ Սավաշ, քեզ մի քանի հարց տամ, դու ազնվորեն պատասխանի:

Թուրք – Ասա:

Հայ– Իմ նախնիները Օսմանյան կայսրության հիմնադիրներից են և 500 տարի մասնակցել են այդ կայսրության ձևավորմանը, սկսած `1453 թվականից:

 Թուրք– Ես պատմությունը լավ չգիտեմ: Մենք մեզ թուրք ենք ասում, բայց գիտեմ, որ ազգությամբ արնաութ ենք (ալբանցի):

Հայ– Լավ, պատմությունից հեռանանք, ես քեզ մի հեքիաթ պատմեմ: Երեք ոչ արյունակից եղբայրներ, ճակատագրի բերումով դառնում են օսմանցի և տարիներ առաջ սկսում միասին տուն կառուցել: Տարիներ հետ տունը մեծանում է, ու ինչքն էլ ավելանում: Օրերից մի օր եղբայրներից մեկն աչք է դնում մյուսների ունեցվածքին և որոշում մյուս երկու եղբայրների ընտանիքները կոտորել` մեծից փոքր, միայնակ տիրել տանը: Այդպես էլ լինում է:

Ոչ միայն կոտորում է ու աքսորում, այլ նրանց բնակելի տարածքում օտար մարդկանց է բնակեցնում, իր անուն էլ փոխում «թուրք», որ անցյալի հանցանքից հիշողություն չմնա ոչ իր սերունդների մոտ, ոչ էլ` օտարների: Հիմա ինձ ասա, Սավաշ, սա ի՞նչ է:

 Թուրք – Անարդարացի գործ է և Ալլահի պատժին արժանի: Բայց ես օտար չեմ: Գուցե քրդերին նկատի ունես:

Հայ– Դու ավելի լավ կիմանաս…. Այդ հանցագործ եղբայրը ներկայում իրեն թուրք է անվանում, իսկ կոտորված և թալանված եղբայրները հայերն ու հույներն էին: Այս թուրք անվանվողը մյուս երկուսին զրկել է ոչ միայն կյանքից, այլ նաև Օսմանյան կայսրության ժառանգորդը լինելու իրավունքից: Ամեն ինչ բռնազավթել է արդեն 100 տարի և ասում է` ինձնից բացի Օսմանյան կայսրության այլ ժառանգորդ չկա: Կա, բոլորը չէ, որ կոտորվել են, և նրանք այժմ ուզում են վերադառնալ իրենց տուն և ետ ստանալ իրենց գույքն ու իրավունքները, որոնք 500 տարի նրանցն են եղել: Հիմա ես այդ կոտորված, ժառանգությունից, սեփական տանիքից զրկված օսմանցի հայ եղբոր սերունդն եմ: Իրավունք ունե՞մ օսմանցու իմ իրավունքների համար պայքարել և այս երկում Աստծո ու կյանքի օրենքներով ինձ պատկանելիքը ետ պահանջել:

Թուրք– Ունես:

Հայ– Հիմա ես իրավունք ունե՞մ հանացագործ եղբոր սերունդներից մեղքերի քավություն և հատուցում պահանջել գոնե իմ նախնիների ունեցվածքի չափով:

 Թուրք– Ունես :

Հայ– Սավաշ, հիմա ե՞ս եմ հյուրը, թե՞ դու:

Թուրք –Ոչ դու, ոչ էլ ` ես: Օսմանցին այս երկրում չի կարող հյուր լինել, նա միայն տեր կարող է լինել:

Հայ– Սավաշ, դեհ, ոչ թե օտար հյուրի, այլ տիրոջ համար մի բաժակ էլ թեյ բեր:

http://www.armweeklynews.am/awn/m13/m_0215.htm