Օսմանյան կայսրությունն առաջինն է աշխարհում ցեղասպանություն ծրագրել

Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնում շաբաթ օրը կայացավ սեմինար-հանդիպում «Ցեղասպանության ծրագրի ծագումնաբանությունը» թեմայով:

Սեմինարի բանախոսն էր ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

Սեմինարը վարում էր Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրեն Հայկազուն Ալվրցյանը: Հանդիպմանը ներկա էին մեծ թվով ուսանողներ, երիտասարդ մասնագետներ, գիտնականներ:

Ռուբեն Սաֆրաստյանը նշեց, որ մտահոգիչ է այն, որ ներկայում երիտասարդների շրջանում Հայոց ցեղասպանության թեման ակտիվ քննարկումների առարկա չի հանդիսանում:

Ապա թուրքագետը ներկայացրեց Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության ծագումնաբանությունը:
Սաֆրաստյանն առանձնացրեց չորս փուլեր, որով ապացուցվում էր Օսմանյան կայսրության ցեղասպան պետություն լինելու բնույթը:

Նախ բանախոսը ներկայացրեց 1876 թվականին բուլղարների դեմ ցեղասպանություն իրականացնելու ծրագիրը, որը մշակվել էր Միդհատ փաշայի գլխավորությամբ, սակայն որը հանգամանքների բերումով ի կատար չածվեց:

Ապա հիշատակվեցին 1894-96 թվականներին օսմանյան սուլթան Աբդուլհամիդ Երկրորդի կողմից կազմակերվպած հայկական ջարդերը, որոնք Օսմանյան կայսրության` հայերին բնաջնջնելուն ուղղված քաղաքականության մի մասն էին:

Ապա անդրադարձ կատարվեց 1915 թվականին սկսված Հայոց ցեղասպանության իրագործմանը, որը կանխամտածված բնույթ էր կրում և իրականացվում ոչ թե միայն երիտթուրքական կառավարության կողմից, այլ օսմանյան պետության կողմից և մուսուլման բնակչության մասնակցությամբ:
Բանախոսն անդրադարձավ նաև օսմանյան ցեղասպան քաղաքականության չորրորդ փուլին (Հայոց ցեղասպանության երրորդ փուլին)` 1920 թվականի նոյեմբերին: Հոկտեմբերի 30-ին Քյազիմ Քարաբեքիրի գլխավորությամբ թուրքական զորքերը գրավեցին Կարսն, ապա անցան Ալեքսանդրապոլ: Քարաբեքիրի հուշերից պահպանվել է մի հատված, որտեղ պատմվում է, թե ինչպես Անկարայից եկած պաշտոնական հեռագրում թուրք զորահրամանատարին հրամայվում էր քաղաքականապես և ֆիզիկապես ոչնչացնել Հայաստանը:

Սաֆրաստյանը նաև նշեց, որ ներկայում գոյություն ունի երեք փաստաթուղթ, որոնք հստակորեն ապացուցում են, որ Օսմանյան կայսրությունում հայերի դեմ կատարվել է կանխամտածված և նախագծված ցեղասպանություն` ղեկավարվելով պետության կողմից:

Նա նաև նշեց, որ այսպիսով Օսմանյան կայսրությունն աշխարհում հանդիսացել է առաջին պետությունը, որը ցեղասպանություն է նախագծել:

Անդրադառնալով Հայոց ցեղասպանության և Հոլոքոստի նմանություններին ու տարբերություններին` Սաֆրաստյանը նշեց, որ գլխավոր տարբերություններից մեկն այն է, որ Հայոց ցեղասպանության հետևանքով հայ ժողովուրդը ոչ միայն ֆիզիկական բնաջնջման ենթարկվեց, այլ նաև կորցրեց իր հայրենիքը, մինչդեռ հրեաների դեմ կոտորածներն իրականացվեցին Եվրոպայում` պատմական հայրենիքի սահմաններից դուրս:

Սաֆրաստյանը նաև նշեց, որ Ռաֆայել Լեմկինի կողմից մշակված` ցեղասպանության սահմանումը (1944 թվական) ունի լրացումների կարիք:

Թուրքագետը նաև նշեց, որ Հայաստանի համար ներկայում մեծ նշանակություն ունի ստեղծել մասնագետներից կազմված համատեղ հանձնաժողով, որը Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերբերյալ ազգային հստակ քաղաքականություն և քայլեր կմշակի: Նա նշեց, որ հատուկ խմբում պետք է հավաքվեն լավագույն հայաստանցի մասնագետները, ինչպես նաև սփյուռքահայ և արտասահմանցի գիտնականները և տարիների համատեղ աշխատանքից հետո մշակեն մեր պետության հստակ քայլերը Հայոց ցեղասպանության համար Թուրքիային պատասխանատվության ենթարկելու համար: Նա նաև նշեց, որ նման փորձ նախկինում եղել է, սակայն այն իր ավարտին չի հասցվել:

Բանախոսի ելույթից հետո ներկաները հնարավորություն ստացան հարցեր ուղղել Սաֆրաստյանին և քննարկում ծավալել:

Իսկ արդեն հանդիպման ավարտին բանախոսները փաստեցին, որ հանդիպմանը ներկա երիտասարդներն ունեն գիտելիքի հարուստ բազա, ինչն էլ ուրախացնում է նրանց:

http://haynews.am/hy/1365257249