Ֆեթհիյէ Չէթին. «Այս յարձակումները Թուրքիայում ապրող հայերի և քրիստոնեաների վրայ վախ ու մտահոգութիւն առաջացրեցին»

Հրանդ Կատարիկեան

«Հետքը» կապուել է Թուրքիոյ մէջ յայտնի իրաւաբան եւ իրաւապաշտպան Ֆեթհիյէ Չէթինի (Fethiye Çetin) հետ` Պոլսոյ մէջ հայ տարեց կանանց վրայ վերջերս տեղի ունեցած յարձակումների մասին իր տեսակէտներն իմանալու համար: Նա նաև «Մեծ մայրս» գրքի հեղինակն է, որտեղ նկարագրում է, թե երբ և ինչպէս է իմացել իր հայական արմատների մասին: 

Ստորեւ ներկայացնում ենք մեր հարցազրոյցը: 

-Վերջերս «Ակօս» թերի նախկին խմբագիր Արիս Նալջըն Today’s Zaman-ի տուած հարցազրոյցում միտքը յայտնեց, որ այս յարձակումները կազմակերպուած բնոյթ ունեն, եւ կոչ արեց Թրքական կառավարութեանը` ընդարձակ հետաքնութիւն ծաւալելու: Արդեոք, համամի՞տ էք այս կարծիքին:

 -Ես եւս կարծում եմ, որ այս գործողութիւնները կազմակերպուած և ծրագրաւորուած կերպով են արւում: Սկզբում ոստիկանութիւնը գողութեան վարկածն առաջ քաշեց, սակայն յարձակման զոհ դարձած կանանց տներում այդ ուղղութեամբ որեւէ փաստ չյայտնաբերուեց: Բացի այդ` վկաների պնդմամբ  յարձակուողներին ամէն անգամ ուղեկցել են մէկ կամ երկու յանցակից: Վերջերս Սամաթիան էր մեր ուշադրութեան կենտրոնում, սակայն պէտք է ասել, որ երկրի տարբեր վայրերում մասնաւորապես քրիստոնեաներին ուղղուած լուրջ գործողութիւններ են տեղի ունենում: Վերջինը Քոջաելիում քրիստոնեայ մի հոգեւորականի դէմ մահափորձ կազմակերպող աւազակախմբի բացայայտումն էր: Այս ամէնը դէպքերի ոչ թէ պատահական, այլ սիստեմատիկ լինելու մասին է վկայում:

– Դուք, մօտ լինելով Պոլսոյ Հայ համայնքի որոշ յատուածներին, ինչպէ՞ս կբնութագրէիք համայնքի հոգեկան իրավիճակը այս յարձակումների լոյսի ներքոյ:

-Այս յարձակումները Թուրքիայում ապրող հայերի և քրիստոնեաների վրայ վախ ու մտահոգութիւն առաջացրեցին: Սամաթիա թաղամասում բնակուող մի հայ կին Միլլիյեթի (Հյուրիեթի-Ակունքի խմբ.) թղթակցին այսպէս է պատասխանել. «Թողէ՛ք մեր անկողնում մեռնենք»: Այս խօսքն արդէն ինքնին պարզում է հայերի հոգեկան վիճակը:

– Եթէ կազմակերպուած ու նախամտադրուած յարձակումներ են` ու՞մ կողմից եւ ի՞նչ նպատակով:

-Անկասկած առայժմ ոչ մի յանցագործ չի յայտնաբերուել: Կարծում եմ, որ այս գործողութիւնները պէտք է կապել անցեալ տարի տեղի ունեցած «Խոջալուի միտինգում» ելոյթ ունեցած Ներքին գործերի նախարարի խօսքերին: Այս իսկ պատճառով մտավախութիւն ունեմ, որ 2015թ. ընդառաջ նմանատիպ գործողութիւնները գնալով շատանալու և աւելի են սաստկանալու:

– Բոլոր թիրախները եղել են տարեց, միայնակ ապրող կանայք: Այս հանգամանքը ինչ-որ նշանակութիւն ունի՞:

-Կարծում եմ, որ տարեց և միայնակ հայ կանանց են ընտրել որպէս թիրախ, քանի որ հետեւում ականատեսներ չեն ուզում թողնել և հայկական համայնքում վախի մթնոլորտը է՛լ աւելի են ուզում մեծացնել:

-Թուրքիոյ իշխանավորները ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկեն, որ հիմա չեն անում` նման դէպքեր ապագայում կանխելու եւ հայ համայնքին փաստելու, որ իրենք իրօք մտահոգուած են Թուրքիոյ հայ քաղաքացիների ապահովութեամբ:

-Հարկաւոր է ամէնակարճ ժամկետում բացայայտել յանցագործներին և նրանց հետեւում գտնուող ուժերին: Համայնքին պէտք է ուղերձ յղել, որ նման յարձակումները անպատիժ չեն մնալու և խստօրէն են պատժուելու: Պետական այրերը այս հարցը պէտք է օրակարգի վրայ պահեն. տարբեր յայտարարութիւններով եւ միջոցառումներով հարկաւոր է հասարակութեանը իրազեկել այս յարձակումներին պատճառ հանդիսացող մտայնութեան սնանկութիւնը:

http://hetq.am/arm/news/22756/fethiye-chetin-ays-yardzakumnery-turqiayum-aprox-hayeri-ev-qristoneaneri-vray-vakh-u-mtahoguti%D6%82n-arajacrecin.html