Սամսունի Օնդոքուզմայըս գավառում գտնվող նախկին հունական եղեկեղցին, որը մնացել է Ազգային-ազատագրական պատերազմից (նկատի ունի 1919-1922 թթ. թուրք-հունական պատերազմը, որը թուրքերը համարում են Ազգային-ազտագրական /Türk İstiklâl Harbi, Millî Mücadele/-Ակունքի խմբ.) առաջ շրջակայքում բնակվող հայերից և հույներից, իսկ 1980 թ. հեղաշրջման ժամանակ մզկիթի է վերածվել, վերանորոգվելու է: Երկհարկանի ավերված մզկիթը, որը ժամանակ առ ժամանակ գանձագողերի ապօրինի հորատման վայր է դարձել և որը պատկանում է Դյուզքյոյ գյուղի իրավաբանական անձին, վերանորոգվելուց հետո կրկի գործելու է:
Մշակույթի և բնական հարստությունների պաշտպանության մասին օրենքի շրջանակում Սամսունի նահանգապետարանի նահանգային հատուկ վարչությունը շարունակում է անշարժ գույք հանդիսացող մշակութային և բնական հարստությունների վերանորոգումը: Նահանգային հատուկ վարչության Պահպանության, կիրառման և փորձարկման բյուրոյի մասնագետների սկսած վերանորոգման նախագծերի մի մասն ավարտին է հասել: Վերանորոգման նախագծերը մեծ թափով շարունակվում են, իսկ պատմական կոթողները, որոնց համար մրցույթ է հայտարարվել, նախագծվում են:
Սամսունի նահանգային հատուկ վարչությունը, կատարելով Մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարության՝ 81 նահանգում Անշարժ գույք հանդիսացող մշակութային և բնական հարստությունները չափագրելու և գրքի վերածելու պահանջը, աշխատանքների ժամանակ ծրագրի մեջ է ներառել նաև նախկինում Օնդոքուզմայըս գավառում և գյուղերում բնակվող հայերի և հույների եկեղեցին: Հայտնի է դարձել, որ 1980 թ. հեղաշրջման ժամանակ մզկիթի վերածված 133 հազար մ. քառ մակերեսով սրբատեղին, որի վերանորոգման ժամկետը հայտնի չէ, վերանորոգումից հետո կրկին գործելու է որպես մզկիթ: Վերանորոգման նախագծային աշխատանքները կավարտվեն հունիսին, որից հետո այն կներկայացվի Սամսունի մշակութային հարստության պահպանման շրջանային խորհրդին: Եվ միայն հավանություն ստանալուց հետո մզկիթի վերանորոգման մրցույթ կհայտարարվի:
Դյուզքյոյի գերեզմանոցում գտնվող երկհարկանի մզկիթում կարևոր ավերակներ կան: Մզկիթի մուտքի դռան երկու ուղղությամբ տեղակայված են քառակուսի հիմքեր ունեցող սյուներ, որոնց վրա կենաց ծառի մոտիվներ կան: Որոշ հատվածները ջարդված քառակուսի հիմքերի վրա կիսով չափ ջնջված առյուծի պատկերներ կան: Մինարեթ, մինբար և քարոզի ամբիոն չունեցող մզկիթի երկու հարկի մակերևույթի վրա նկատելի է քառակուսի հեսանաքարի հետքեր: Կառույցի երկաթբետոնե հատվածի և գավիթի տակ գանձագողերը փոսեր են փորել:
Գավառից 13 կմ հեռավորության վրա գտնվող Դյուզքյոյում թուրքերից բացի բնակվում են լազեր և ալբանացիներ: Գյուղում, որտեղ հույներից երեք եկեղեցի է մնացել, բնակչությունն իր ապրուստը վաստակում է պնդուկի մշակմամբ: Դյուզքյոյի գյուղապետ Իսմեթ Ուստան, «Ջիհան» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցի ժամանակ հայտնելով, որ 165 տուն ունեցող գյուղում բնակվում է 250 հոգի, ասել է, որ մզկիթի վերանորոգումը իրենց համար շատ կարևոր է: Ուստան նաև հավելել է, որ գյուղն աշխարհագրական դիրքի պատճառով ցրված է. «Մեր գյուղի պատմությունը շատ հին է, ձգվում է մինչև 1500-ական թթ.: Այստեղ էլ նախկինում հունական եկեղեցի է եղել: Պատմական կոթող հանդիսացող եկեղեցին գործել է որպես մզկիթ: Վերանորոգման համար դիմել ենք: Այս պահին իրավասու անձինք աշխատում են նախագծման վրա: Եթե վերանորոգվի և սկսի գործել, կբավարարվի մեր կարևոր կարիքը»:
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net
Leave a Reply