Շահան Քանդահարյան. Վիլայե՞թ, թե՞ ինքնավար շրջան

PanARMENIAN.Net – Ամերիկյան վերլուծումները ուշագրավ բաժիններով կենտրոնացել են Սիրիայի հարցով ԱՄՆ-Թուրքիա շահերի աններդաշնակության վրա: Եթե երևութապես Սիրիայի վարչակարգի տապալումը համընկնում է թե՛ Վաշինգտոնի և թե՛ Անկարայի շահերին, ապա Սիրիայի հիմնախնդրի հանգուցալուծման մեջ կարևոր գործոն նկատվող քրդական հարցի նկատմամբ միանշանակ չեն երկու պետությունների շահագրգռությունները: Այս մասին ասվում է Բեյրութում հրատարակվող «Ազդակ»-ի գլխավոր խմբագիր Շահան Քանդահարյանի «Վիլայե՞թ, թե՞ ինքնավար շրջան» հոդվածում:

Ըստ հեղինակի` արժե առանձնացնել ամերիկացի պատմաբան Գրայֆին Թարփլինի վերլուծման հետևյալ բաժինը` Թուրքիայի և Սիրիայի հարցի մասին կատարած իր վերլուծությունում.

«Քրդստանի աշխատավորական կուսակցությունը ԱՄՆ-ի Կենտրոնական հետախուզական վարչության կողմից աջակցվող կազմակերպություն է: ԱՄՆ ՔԱԿ-ին օգտագործում է Իրանի դեմ: Մեկ տարի առաջ, Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար Լիբերմանը Մարմարա նավի միջադեպի հետ կապված Թուրքիային պատժելու համար հայտարարեց, որ աջակցելու է ՔԱԿ-ին: Տեղեկություններ կան, որ ՆԱՏՕ-ն Հունաստանի միջնորդությամբ աջակցում է ՔԱԿ-ին: Այդ պատճառով, Անկարան պետք է հասկանա, որ դրա նպատակը Թուրքիայի վերացումն է»:

Եթե ԱՄՆ Պետքարտուղարությունը սկսել է խոսել Թուրքիայի մասնատման հավանականության մասին, ամերիկացի վերլուծաբանները բարձրաձայնում են ընդհանրապես այդ երկրի վերացման մասին:

Թուրքական կողմը բնական է, որ նկատում է ՔԱԿ-ի կամ առհարսարակ քրդական գործոնի շահարկումը գերտերությունների կողմից և համապատասխան քայլեր ձեռնարկում: Շռնդալից ձևով Օջալանի հետ համաձայնության գալը, իբրև թե համաձայնեցված կետերի հրապարակայնացումը և մանավանդ Փարիզի դեպքերի նկատմամբ պիղատոսություն ցուցադրելը. տակավին Անկարայի պատվիրակատարների կողմից իրարահաջորդ հայտարարությունները` թե հակառակ Փարիզի դեպքերին բանակցությունները պետք է շարունակել ՔԱԿ-ի հետ, թուրքական միևնույն մղձավանջի մաս կազմող դրսևորումներ են:

Ներսիրիական պատերազմին արտաքին զինվորական միջամտությունները բացառելը, ճիշտ է որոշ առումով հենվում է ռուսական պարտադրանքի վրա: Այսուհանդերձ թվում է նաև, որ ԱՄՆ-ը կամ միջազգային ընտանիքը ևս վճռական չեն այդ ուղղությամբ: Ներսիրիական բախումներով մաշելու ու քանդելու քաղաքականությանն առընթեր` Անկարան այս բոլորի մեջ խրելու միտումները տեսանելի են դառնում հաճախ ակներև կերպով:

Եվ եթե ամերիկյան կողմը պետական թե ոչ պաշտոնական մակարդակներով խոսում է Թուրքիայի անդամահատման կամ առհասարակ վերացման տեսանելիության մասին, թուրքական կողմը ծայրահեղ հակազդեցություններ է ցույց տալիս։ Ճիշտ է, որ ուղղակի կառավարական աղբյուր չէ հաղորդողը, այսուհանդերձ կառավարության անունով է խոսվում (և մինչ այժմ չի հերքվել) Սիրիայի վալիի նշանակման մասին: Ընդ որում ոչ միայն Թուրքիայում ապաստանած սիրիացի գաղթականներին վերաբերող գործառույթներով զբաղվելու համար, այլ նաև Սիրիայի տարածքում Դամասկոսի վերահսկողությունից դուրս գտնվող տարածքների համար: Վալին կամ նահանգապետը վիլայեթ կամ նահանգ կունենա, իսկ այդ նահանգը, ըստ հրապարակված տեղեկության ներառում է թե՛ Թուրքիայի և թե՛ Սիրիայի տարածքները: Վալիի կամ վիլայեթի մասին թուրքական գյուտը առաջին հայացքից անհեթեթության դրսևորում է: Խորքում, սակայն, հակազդեցություն է: Այս նորաստեղծ նահանգը, տրված լինելով, որ սիրիական տարածքներ է ներառում, Սիրիայի մասնատում է ենթադրում: Վալիի նշանակումը ուրեմն, Թուրքիայի մասնատման դիմաց Սիրիայի մասնատման տեսությունն է, որ Անկարայի կառավարության անունով առաջ կքաշվի:

Նորանշանակ վալին, սակայն, պետք է շտապ տեղեկագրի իր կենտրոնական կառավարությանը, որ իր «վերահսկած» տարածքին անմիջական հարևանությամբ կազմված է արդեն քրդական ինքնավար մարզ, որը սպառնում է քրդական վիլայեթներ ստեղծել Թուրքիայի տարածքում, ասվում է Շահան Քանդահարյանի հոդվածում:

http://www.panarmenian.net/arm/news/141347/