Այրարատ. Մեծ Հայքի կենտրոնական նահանգ։ Պատմական բոլոր ժամանակաշրջաններում եղել է Հայաստանի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կենտրոնը։ Տարածվում էր Արաքսի միջին և Արածանիի վերին ավազաններում։ Հյուսիսից սահմանակից էր Գուգարքին, արևմուտքից՝ Բարձր Հայքին ու Տայքին, արևելքից՝ Սյունիքին և հարավից՝ Տուրուբերանին ու Վասպուրականին։ Այրարատում կային ոսկու, պղնձի, երկաթի հանքավայրեր, հարուստ աղահանքեր, շինանյութեր և հանքային ջրեր։ Այրարատը հնուց…

Ամբողջը →

   Արցախ (նաև՝ Արձախ, Արցախամայր). Մեծ Հայքի տասներորդ նահանգը, տարածված էր Փոքր Կովկասի արևելյան և Հայկական Լեռնաշխարհի հյուսիսարևելյան մասում։ Ընդգրկում էր այժմյան Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը՝ հարակից ազատագրված տարածքներով, և ձգվում էր մինչև Իջևանի շրջանը։ Հյուսիս-արևելքից և արևելքից սահմանակցում էր Ուտիք նահանգին, արմուտքից, Աղավնո գետակով՝ Սյունիքին։ Հյուսիս-արևմուտքում Արցախի սահմանները ձգվում էին Սևանա լճի արևելյան ափով, հարավից՝…

Ամբողջը →

   Բարձր Հայք. Մեծ Հայքի առաջին նահանգը։ Բաղկացած էր հետևյալ ինը գավառներից՝ Դարանաղի, Աղիվն, Մուզուր, Եկեղյաց, Մանանաղի, Դերջան, Սպեր, Շաղագոմ և Կարին։   Իր տարածքով Բարձր Հայքը համապատասխանում է այժմյան Էրզրումի վիլայեթի հիմնական մասին։ Ուներ ընդարձակ սարահարթեր և դաշտեր։ Ձմռանը լինում են խիստ ցրտեր, տեղում է առատ ձյուն, մթնոլորտային տեղումները բավարար են։ Գլխավոր գետը Եփրատն է,…

Ամբողջը →

  Գուգարք. Մեծ Հայքի տասներեքերորդ նահանգը։ Հույն պատմիչները հիշատակում են Գոգարենե անվանաձևով։ Ունի էթնիկական ծագում։ Արևելքից սահմանակից է եղել Ուտիք, հարավից՝ Այրարատ, արևմուտքից՝ Տայք նահանգներին, հյուսիսից՝ Վիրքին։ Գուգարքը մ.թ.ա. VIII դ. մտել է Ուրարտական, մ.թ.ա. IV-IIդդ.՝ Երվանդունիների հայկական պետության կազմի մեջ։ Արտաշեսյան և Արշակունի թագավորների ժամանակ Գուգարքը Մեծ Հայքի չորս սահմանապահ բդեշխություններից մեկն էր։ 387…

Ամբողջը →

   Մ.թ.ա. II հազարամյակում Ծոփքի տարածքում ձևավորվել են առաջին ցեղային միավորումները։ Խեթական թագավոր Սուպիլուլիումա I–ի արձանագրություններում արդեն հիշատակվում է Ծոփքի միասնական իշխանության մասին, որը ընդդիմացել է խեթական հզոր պետության և ապաստան տվել խեթացի դժգոհ տարրերին։ Մ.թ.ա. XIII–IXդդ. պարբերաբար ենթարկվելով Ասորեստանի կողոպտչական արշավանքներին՝ կասեցվել է Ծոփքի զարգացումը։ Մ.թ.ա. IXդ. վերջին քարորդից Ծոփքը, ընդգրկելով Ուրարտու թագավորության կազմում,…

Ամբողջը →

   Կորճայք. Մեծ Հայքի վեցերորդ նահանգը, Արևելյան Խաբուր և Մեծ Զավ գետերի վերին հոսանքների շրջանում։ Արևելքից ձգվում էր մինչև Զագրոսի լեռնաշղթան, արևմուտքից՝ Տիգրիս գետը։ Հարավից սահմանակից էր Ադիբենեին (Ասորեստան), արևմուտքից՝ Հայոց Միջագետք, հյուսիս–արևմուտքից՝ Աղձնիք, հյուսիսից՝ Մոկք և Վասպուրական, արևելքից՝ Նոր Շիրական (Պարսկահայք) նահանգներին։ Ըստ VIIդ. հայկական «Աշխարհացույց»–ի, Կորճայքը բաղկացած էր 11 գավառից։ Աղբյուրներում Կորճայքը հաճախ…

Ամբողջը →

Երբեմն հասարակությունների ճակատագրերը թաքնված են անհատների որոշումների և հակումների մեջ: Այս հոդվածում երկու անձինք, որոնց կփորձենք ստորև ներկայացնել, մեծ դեր են խաղացել մեր երկրի հայ համայնքի ապագայի մեջ: Նախ` խոսքը գնում է առաջին Պոլսո պատրիարք Հովակիմ Առաջինի մասին, որն առանձնահատուկ համբավ է վայելում, քանի որ, օգտվելով սուլթան Մեհմեդ Երկրորդ Ֆաթիհի հետ իր մտերմությունից, ապահովել է…

Ամբողջը →