Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն (ՆԻՀ): Ադրբեջանի Հանրապետության կազմում: Կազմավորվել է 1991-ին: Գտնվում է Անդրկովկասի հարավում, սահմանակից է Հայասատանի Հանրապետությանը, Իրանին և Թուրքիային: Տարածքը` 5.5 հազար քառակուսի կմ, բնակչությունը` 300 հազար (1999): Մայրաքաղաքը` Նախիջևան (62.5 հազար): Պատմական ակնարկ: Նյութական մշակութի հուշարձանները վկայում են, որ մարդը երկրամասի տարածքում բնակվել է նոր քարե դարի (նեոլիթ) ժամանակաշրջանից: Քյուլթափա գյուղի և…
ՆԱԽՃԱՎԱՆ, Նախճուան, Նախճըւան, Նախջավան, Նախջուան, Նախիջաւան. քաղաք Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառում: Ըստ ավանդության` Նախճավանը Հայաստանի հնագույն բնակավայրն է, որը մ.թ.ա. 3669 թ. հիմնել է Նոյ նահապետը, երբ համաշխարհային ջրհեղեղից հետո իր գերդաստանով նախ իջևանել է այնտեղ («Նախիջևան» հետագա անվանաձևն առաջացել է Նոյի «նախնական իջևան» ժողովրդական ստուգաբանությունից): Հնուց հայերը Նախճավանում մատնանշել են Նոյի գերեզման-ուխտատեղին:…
Գեղեցիկ և բարեբեր է հին Հայաստանի Գողթն գավառը։ Իր գրաված տարածքով, պատմական անցյալով ու մշակույթով այն էական դեր է խաղացել հայ ժողովրդի պատմական անցայլում՝ մինչև XX դ. սկզբները։ Այստեղ ավանդաբար հարգի են եղել հայ երգն ու արվեստը, գիրն ու գրականությունը։ Հայ ժողովրդի վիպասանական երգերի ու առասպելների մասին խոսելիս՝ պատմահայր Մովսես Խորենացին վկայում է, որ դրանք…
Հին է Երնջակ գավառը։ Դարերի ասք ու խոսքին վկա այս գավառի պատմական տարածքն այժմ ընդգրկում է Ջուլֆայի շրջանը, որը տարածված է Արաքս գետի ձախափնյա մասում՝ հանրահայտ Օձասար բարձրաբերձ լեռան շուրջը՝ Երնջակ գետի հոսանքն ի վար գտնվող հարթություններում։ Գեղեցկատես Օձասարը, որի հետ կապված են մի շարք ավանդություններ, ունի 2360 մ բարձրություն և, փաստորեն, գավառի տեղը մատնանշող…
Ճահուկ գավառը, որը միջնադարյան Սյունիքի 14-րդ գավառն էր համարվում, պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է դեռևս Սեբեոսի, Ա. Շիրակացու, Ստ. Օրբելյանի, Ա. Դավրիժեցու և հետագա դարերի այլ պատմիչների պատմություններում։ Այս գավառի պատմական տարածքը ընդգրկում է այժմյան Շահբուզի շրջանը ամբողջապես և Նախիջևանի շրջանի մի մասը, որը միջնադարում (XII-XVII դարերում) փաստորեն հեռու էր բանուկ առևտրական ճանապարհներից։ Միակ գլխավոր երթուղին,…
Հին Հայաստանի պատմության մեջ առհասարակ նշանակալից տեղ են գրավում Նախճավան գավառն ու համանուն քաղաքը։ Դեռևս նեոլիթյան շրջանից սկսած Նախճավան քաղաքի մերձակայքում օգտագործվել է աղի հանքը։ Հայտնի են Քյուլ Թափա էնեոլիթյան բազմաշերտ բնակատեղին, Աստապատ գյուղաքաղաքի հնավայր բնակատեղին և այլ նշանավոր պատմական վայրերը, որոնք խոսուն վկաներն են Նախճավան քաղաքի ու գավառի տարածքում մարդու վաղնջական բնակության, նրա ստեղծած…
Հին Հայաստանի այս գավառը վարչականորեն մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի կազմում և համարվում էր նրա 20-րդ գավառը։ Շարուրը մինչև V դարը եղել է Հայոց արքունի կալված-գավառը։ Արաբական տիրապետությունից ազատագրելուց հետո հայոց Սմբատ Ա Բագրատունի թագավորը Շարուրն ընծայել է Սյունյաց իշխաններին։ Թաթար—մոնղոլական, իսկ այնուհետև թուրքմենական ցեղերի ասպատակումներից հետո Շարուրը որպես նախիջևանյան խանության գավառ, պարսկական տիրապետության…
Աղբյուրը՝ Արգամ Այվազյան Նախիջևանի ԻՍՍՀ հայկական հուշարձանները (համահավաք ցուցակ) Երևան, «Հայաստան» 1986թ. Նախիջևանի գավառների հին ու նոր բնակավայրերը սփռված են լեռնալանջերին ու լեռնափեշերին, բարեբեր հարթավայրերում ու ձորահովիտներում, լեռներից գահավիժող գետերի ու գետակների շուրջը։ Եվ դարեր ու պատմություն տեսած այս մեծ ու փոքր բնակատեղիներից շատ շատերն իրենց հիմնադրումից մինչև օրս հարատևում են։ Իսկ շատերն էլ դառն…
