ԱԶՆՎԱՁՈՐ, Ազնվաց ձոր. գավառ Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգում: Ընդգրկել է Տատիկ (այժմ՝ Գյուզելդերե) գետի արգավանդ ձորահովիտը: IX դ. Ազնվձորը արաբական նվաճողներից ազատագրել է Վասպուրականի թագավոր Գագիկ Արծրունին: XIVդ. 1-ին կեսին գավառը զավթել է օսմանյան Թուրքիան: Ազնվաձորը վերանվանվել է Գյուզելդերե (հայկական անվան թուրքական թարգմանությունը): Մինչև XIX դ. 1-ին կեսը մտել է Բաղեշի (Բիթլիսի) խանության մեջ: 1878թ-ից`…
Մեծ Հայքի գավառներ
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱԶՈՐԴԱՑ ՓՈՐ
ԱԶՈՐԴԱՑ ՓՈՐ, Ազորդ. գավառ Մեծ Հայքի Տայք նահանգում, Ազորդ գետի ավազանում: IV-VIIIդդ. եղել է Մամիկոնյանների սեփականությունը: Կենտրոնը` Ազորդ: X դարում, երբ Ազորդաց փորը Տայքի կյուրապաղատության կազմում էր, հայ բնակիչների մի մասը հարել է քաղկեդոնականությանը, Օշկ, Խախու, Էգրեկ (Ագարակ), Իս և այլ գյուղերում կառուցվել են քաղկեդոնիկ եկեղեցիներ: 1000թ. Ազորդաց փորը Տայքի մեծ մասի հետ միացել է…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՂԲԱԿ
ԱՂԲԱԿ, Աղբագ. 1.Մեծ Աղբակ, գավառ Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգում, Մեծ Զավ գետի վերին հեսանքի` Աղբակ վտակի ավազանում: Կենտրոնը եղել է Ադամակերտ քաղաքը: Աղբակում հիշատակվում են Կակենից, Որսերանք և Օսի գյուղերը: Վերջինիս մոտ գտնվող Ս.Խաչ վանքը եղել է Արծրունիների տոհմական դամբարանը: Աղբակի Ս.Բարդուղիմեոս վանքում, ըստ ավանդության, թաղվել է Բարդուղիմեոս առաքյալը: Ուշ միջնադարում գրեթե լիովին հայաբակ էր:…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՂԻՈՎԻՏ
ԱՂԻՈՎԻՏ, Աղոյ հովիտ, Աղվոյ հովիտ. գավառ Մեծ Հայքի Տուրուբերան նահանգում, Վանա լճի հյուսիսային ափին: Հավանաբար համապատասխանում է մ.թ.ա. IX դ. սեպագրերում հիշատակվող Ալնիունի գավառին: Հնում եղել է Հայոց արքայատների կրտսեր անդամների բնակատեղ (մտել է Քաջբերունքի մեջ): Վաղ միջնադարում հիշատակվում է, որպես Գնունիների կալվածք: Խոշոր կենտրոնն էր Զարիշատ քաղաքը, որը 367թ. կամ 368թ. ավերել և բնակիչների…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՂՁՆ
ԱՂՁՆ, Արզն. գավառ Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգում: Ընդգրկել է Արևմտյան Տիգրիսի Արզան և Բաղաղեշ վտակների ստորին ավազանները: Եղիշե պատմիչը հիշատակում է Արզնարզյուն, Թովմա Արծրունին`Արզն Աղձնյաց, անտիկ հեղինակները Arzaene անվանումներով: Կենտրոնն էր Արզն կամ Արզան (այժմ` Խարզան քաղաքը): Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 1, Երևան, 1990:
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՂՅՈՒՆ
ԱՂՅՈՒՆ. գավառ Մեծ Հայքի Բարձր Հայք նահանգում: Ընդգրկել է Եփրատի Աղյունաձոր վտակի հովիտը: Կենտրոնը Նկոպոլիս-Զիմարա ճանապարհին գտնվող Անի Ադյունո (Անալյուն) ամրոցն էր, որը, ըստ Ն.Ադոնցի, հունական և հռոմեկան աղբյուրներում հիշատակվող Անալիբնան է: Ուշ միջնադարում Աղյունը կոչվել է նաև Աղնցիք: Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 1, Երևան, 1990:
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՐՎԱՍՏԱՆ
ԱՐՎԱՍՏԱՆ, Արուաստան, Միգդոնիա. գավառ Հայոց Միջագետքում (հարավարևելյան մասում): Խաբուր գետով սահմանակից էր Օսրոյենեին: Կենտրոնը` Մծբին: Եղել է հայ աշխարհի բաղկացուցիչ մասը: Գտնվել է Ասորեստանի, Ուրարտու թագավորության, Աքեմենյանների, Սելևկյանների, Պարթևական պետության կազմում: Մ.թ.ա. 88թ-ին Տիգրան Բ վերամիավորել է Հայաստանին (պաշտոնապես ճանաչվել է մ.թ.ա. 66-ին, Արտաշատի պայմանագրով): Մ.թ. 37թ. պարթևա-հռոմեական համաձայնագրով անջատվել է Մեծ Հայքից և միացվել…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԱՐՏԱԶ
ԱՐՏԱԶ. գավառ Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգում, Ամատունիների նախարարական տոհմի ժառանգական տիրույթը: Տարածքով մոտավորապես համապատասխանում է Մակու գավառին (Իրանում): Ըստ Մովսես Խորենացու՝ նախապես կոչվել է Շավարշավան (Շավարշական) և մ.թ.ա. IIդ. 1-ին կեսին Արտազ է անվանել Ալանանց երկրի Արտազ (Արդոզ, Արդոզական) գավառի անունով, երբ Արտաշես Ա-ն այնտեղ բնակեցրել է ալան գերիներով: Արտազով է անցել Արտաշատ-Եկբատան ճանապարհը: Արտազում տեղի…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԲԱԳՐԵՎԱՆԴ
ԲԱԳՐԵՎԱՆԴ, Բագրավանդ, Բագրավան, Բագրեվան (հոգևոր-քաղաքական հնագույն կենտրոն Բագավանի անունով). գավառ Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգում, Արածանի գետի վերին հոսանքի և Բագրևանդ (Շարիան) վտակի ընդարձակ հովիտներում: Հյուսիս-արևմուտքից սահմանակից Բասեն և Հավնունիք, հյուսիսից` Գաբեղյանք և Ճակատք, արևելքից` Կոգովիտ, հարավ-արևելքից` Ծաղկոտն գավառներին, հարավից և հարավ-արևմուտքից` Տուրուբերան նահանգին: Հյուսիսից բնական սահման էր կազմում Հայկական լեռնապարը, հարավ-արևելքից` Ծաղկանց լեռները: Բագրևանդի հյուսիսարևմտյան…
Մեծ Հայքի գավառներ
ԲԱՍԵՆ
ԲԱՍԵՆ, Բասեան, Բասեանք. գավառ Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգում, Երասխի վերին հոսանքի շրջանում: Անունն ունի տոհմացեղային ծագում. փասիաններ (բասիաններ) ցեղախումբը հիշատակում է դեռևս Քսենոփոնը: Մեծամասամբ դաշտային է, որի համար հայ մատենագրության մեջ հանդիպում է «Հովիտ մեծ», «Քաջ ընդարձակ հովիտն», «Ընդարձակ դաշտն» անվանումներով: Արտաշեսյանների օրոք Բասենի մեջ են մտել նաև Վանանդ, Հավնունիք և Աբեղյանք գավառները, որոնք որպես…
