Ազգի մը պատմութիւնը անոր կենսագրութիւնն է, որ կը սկսի անոր ծննդեան թուականով ու կը հասնի մինչեւ մեր օրերը. Անշուշտ պատմութեան թատերաբեմէն հեռացած ազգեր ալ կան, որոնց մահով վերջակէտ մը կը դրուի իրենց պատմութեան. Պատմութիւնը ազգի մը հաւաքական յիշողութիւնն է, որ պէտք է միշտ վառ պահուի. Մենք, հայերս, աշխարհի հնագոյն ժողովուրդներէն մին ենք. Պատմութեան սկզբնական օրերէն…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Մեծ Հայքի նահանգներ, Մեր Երկիրը
ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ
ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ Գ Ա Վ Ա Ռ Ն Ե Ր Աղձնիք (17532 կմ / քառ.) Նփրկերտ | Արձն | Քաղ (Անգեղտուն) | Կեթիկ | Տատիկ | Ազնուաց ձոր | Երխեթք | Գզեղխ | Սալնաձոր | Սանասանք Այրարատ (40105 կմ / քառ.) Բասեն | Գաբեղեանք | Աբեղեանք | Հաւնունիք | Արշարունիք | Բագրեւանդ | Ծաղկոտն |…
Մեծ Հայքի նահանգներ, Մեր Երկիրը
Փոքր Հայք
Հայաստանի արեւմտյան փոքր տարածքի եւ նրանում ձեւավորված թագավորության անվանումը `ի տարբերություն Մեծ Հայքի. Փոքր Հայքը եղել է հայ ժողովրդի ձեւավորման հնագույն շրջաններից. Մ.թ.ա. IX-VI դդ. Փոքր Հայքի արեւելյան շրջանները միավորվել են Ուրարտուին. Մ.թ.ա. VI դ. սկզբին Փոքր Հայքը մտել է Երվանդունիների թագավորության մեջ. Մ.թ.ա. VI դ. վերջից ընկել է Աքեմենյան Պարսկաստանի գերիշխանության ներքո. Ալեքսանդր Մակեդոնացու…
Մեծ Հայքի նահանգներ, Մեր Երկիրը
Հայկական բնաշխարհը
Հայկական լեռնաշխարհը: Այն տարածքը, որտեղ կազմավորվել եւ իր պատմական ուղին է անցել հայ ժողովուրդը, կոչվել է Հայաստան (Հայք): Հարեւան ժողովուրդների կողմից այն անվանվել է Արմենիա, Սոմխեթի եւ այլն: Հայկական լեռնաշխարհը հայտնի է բազմաթիվ լեռնաշղթաներով ու սարահարթերով: Այն գտնվում է Փոքր Ասիայի եւ Իրանի բարձրավանդակների միջեւ: Հայկական լեռնաշխարհն ունի ծովի մակերեւույթից 1500-1800 մետր միջին բարձրություն եւ…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Աղձնիք
Աղձնիքը, ըստ Մովսես Խորենացու (ըստ այլ ուսումնասիրողների, Անանիա Շիրակացու) «Աշխարհացոյց», հանդիսանում էր Մեծ Հայքի երրորդ նահանգը. Ասուրաբաբելական արձանագրություններում հիշատակվում է Ալզի, ուրարտական սեպագիր արձանագրություններում, Ալզինի ձեւով. Ըստ Բ.Հ. Հարությունյանի ուսումնասիրությունների `նահանգի սահմաններն արեւմուտքում տարածվում էին մինչեւ Եփրատ, եւ գավառացանկից բացակայում է Քաղ (Քղիմար) գավառը, նույնանալով Անգեղ Տուն գավառին: Տարբերություններ կան նաեւ լեռնային գավառների տեղադրություններում: Աղձնիքը…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Այրարատ
Այրարատ. Մեծ Հայքի կենտրոնական նահանգ։ Պատմական բոլոր ժամանակաշրջաններում եղել է Հայաստանի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կենտրոնը։ Տարածվում էր Արաքսի միջին և Արածանիի վերին ավազաններում։ Հյուսիսից սահմանակից էր Գուգարքին, արևմուտքից՝ Բարձր Հայքին ու Տայքին, արևելքից՝ Սյունիքին և հարավից՝ Տուրուբերանին ու Վասպուրականին։ Այրարատում կային ոսկու, պղնձի, երկաթի հանքավայրեր, հարուստ աղահանքեր, շինանյութեր և հանքային ջրեր։ Այրարատը հնուց…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Արցախ
Արցախ (նաև՝ Արձախ, Արցախամայր). Մեծ Հայքի տասներորդ նահանգը, տարածված էր Փոքր Կովկասի արևելյան և Հայկական Լեռնաշխարհի հյուսիսարևելյան մասում։ Ընդգրկում էր այժմյան Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը՝ հարակից ազատագրված տարածքներով, և ձգվում էր մինչև Իջևանի շրջանը։ Հյուսիս-արևելքից և արևելքից սահմանակցում էր Ուտիք նահանգին, արմուտքից, Աղավնո գետակով՝ Սյունիքին։ Հյուսիս-արևմուտքում Արցախի սահմանները ձգվում էին Սևանա լճի արևելյան ափով, հարավից՝…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Բարձր Հայք
Բարձր Հայք. Մեծ Հայքի առաջին նահանգը։ Բաղկացած էր հետևյալ ինը գավառներից՝ Դարանաղի, Աղիվն, Մուզուր, Եկեղյաց, Մանանաղի, Դերջան, Սպեր, Շաղագոմ և Կարին։ Իր տարածքով Բարձր Հայքը համապատասխանում է այժմյան Էրզրումի վիլայեթի հիմնական մասին։ Ուներ ընդարձակ սարահարթեր և դաշտեր։ Ձմռանը լինում են խիստ ցրտեր, տեղում է առատ ձյուն, մթնոլորտային տեղումները բավարար են։ Գլխավոր գետը Եփրատն է,…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Գուգարք
Գուգարք. Մեծ Հայքի տասներեքերորդ նահանգը։ Հույն պատմիչները հիշատակում են Գոգարենե անվանաձևով։ Ունի էթնիկական ծագում։ Արևելքից սահմանակից է եղել Ուտիք, հարավից՝ Այրարատ, արևմուտքից՝ Տայք նահանգներին, հյուսիսից՝ Վիրքին։ Գուգարքը մ.թ.ա. VIII դ. մտել է Ուրարտական, մ.թ.ա. IV-IIդդ.՝ Երվանդունիների հայկական պետության կազմի մեջ։ Արտաշեսյան և Արշակունի թագավորների ժամանակ Գուգարքը Մեծ Հայքի չորս սահմանապահ բդեշխություններից մեկն էր։ 387…
Մեծ Հայքի նահանգներ
Ծոփք
Մ.թ.ա. II հազարամյակում Ծոփքի տարածքում ձևավորվել են առաջին ցեղային միավորումները։ Խեթական թագավոր Սուպիլուլիումա I–ի արձանագրություններում արդեն հիշատակվում է Ծոփքի միասնական իշխանության մասին, որը ընդդիմացել է խեթական հզոր պետության և ապաստան տվել խեթացի դժգոհ տարրերին։ Մ.թ.ա. XIII–IXդդ. պարբերաբար ենթարկվելով Ասորեստանի կողոպտչական արշավանքներին՝ կասեցվել է Ծոփքի զարգացումը։ Մ.թ.ա. IXդ. վերջին քարորդից Ծոփքը, ընդգրկելով Ուրարտու թագավորության կազմում,…
