Արևմտեան Հայաստանի նահանգներ

ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

 Հայկական 6 վիլայեթները 1995 թ. մայիսյան բարեփոխումների շրջանում Հայաստանի արեւմտյան հատվածի պայմանական անվանումը: Շրջանառության մեջ է մտել 367 – ից հետո, երբ Մեծ Հայքի թագավորությունը բաժանվել է Սասանյան Պարսկաստանի եւ Հռոմեական կայսրության միջեւ: Հետագայում Արևելյան Հռոմեական կամ Բյուզանդական կայսրության (ըստ հայկական աղբյուրների` Հունաց թագավորության) կազմավորումից հետո այն կոչվել է նաև բյուզանդական Հայաստան: Փոքր Հայքը (ընդգրկում…

ԲԻԹԼԻՍԻ ՆԱՀԱՆԳ

  ԲԻԹԼԻՍԻ ՆԱՀԱՆԳ, Բաղեշի նահանգ. Օսմանյան Կայսրության վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում`Բիթլիս (Բաղեշ) կենտրոնով: Ստեղծվել է 1879-80թթ.: Ընդգրկում է Տուրուբերանի մեծագույն, Աղձնիքի հյուսիս և արևելյան մասերը, Մոկքի արևմտյան և Ծոփքի հարավարևելյան որոշ շրջաններ: Արևելքից սահմանակից էր Վանի, հարավից և արևմուտքից` Դիարբեքիրի, հյուսիսից` էրզրումի նահանգներին: Հիշյալ տարածքը նախկինում ընդգրկվել է Վանի, էրզրումի և Դիարբեքիրի նահանգների մեջ: XVI-XIXդդ-ում…

ԴԻԱՐԲԵՔԻՐԻ ՆԱՀԱՆԳ

ԴԻԱՐԲԵՔԻՐԻ ՆԱՀԱՆԳ, Դիրաբեքիրի վիլայեթ, Տիգրանակերտի նահանգ. Օսմանյան Կայսրության վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում` Դիարբեքիր կենտրոնով: Ընդգրկում էր Աղձնիքի զգալի մասը, Ծոփքի հարավ-արևելքը, Հայոց Միջագետքը, Ծավդեքը, Արվաստանը: Հյուսիսից սահմանակից էր Էրզրումի, հյուսիս-արևելքից` Բիթլիսի, հարավ-արևելքից` Վանի, հարավից` Մոսուլի, Դեյր Էզ Զորի և Հալեպի, հարավ-արևմուտքից` Ուրֆայի, արևմուտքից` Խարբերդի նահանգներին: Ստեղծվել է 1515-20թթ.: Մինչև XIXդ. 40-ական թթ. զբաղեցրել է գրեթե…

ԷՐԶՐՈՒՄԻ ՆԱՀԱՆԳ

  ԷՐԶՐՈՒՄԻ ՆԱՀԱՆԳ, Էրզրումի էյալեթ, Էրզրումի վիլայեթ, Կարնո նահանգ. Օսմանյան Կայսրության վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում: Կենտրոնը` Էրզրում: Կազմավորվել է 1514-34թթ.: XVIդ. 2-րդ կեսին վերացված Երզնկայի նահանգը կցվել է Էրզրումի նահանգին: XVIIIդ. 2-րդ կեսին նրա տարածքում առաջացել են կիսանկախ իշխանապետոթյուններ: XVIդ. վերջին-XXդ. սկզբին հիմնականում ընդգկում էր Բարձր Հայքի մեծ մասը, առանձին շրջաններ Տայքից, Այրարատից, Տուրուբերանից, Աղձնիքից…

ԽԱՐԲԵՐԴԻ ՆԱՀԱՆԳ

  ԽԱՐԲԵՐԴԻ ՆԱՀԱՆԳ, Խարբութի վիլայեթ, Մամուրեթ ուլ Ազիզի վիլայեթ. Օսմանյան Kայսրության վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում: Կենտրոնը` Խարբերդ, 1867թ.` Մեզիրե (Մամուրեթ ուլ Ազիզ): Ստեղծվել է 1847թ., Դիարբեքիրի, Սեբաստիայի և Մարաշի նահանգներից առանձնացված գավառներից: Ընդգրկում էր Ծոփքի մեծագույն, Փոքր Հայքի հարավարևելյան մասերը, Հյուսիսային Ասորիքի որոշ շրջաններ: Հյուսիսից և հյուսիս-արևելքից սահմանակից էր Էրզրումի, արևելքից` Բիթլիսի և Դիարբեքիրի, հարավից…

ՍԵԲԱՍՏԻԱՅԻ ՆԱՀԱՆԳ

  ՍԵԲԱՍՏԻԱՅԻ ՆԱՀԱՆԳ, Սեբաստիայի վիլայեթ, Ռումի Էյալեթ, Սեբաստիայի կուսակալություն. վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում` պատմական Փոքր Հայքի տարածքում, հիմնականում Գայլ, Իրիս և Հալիս գետերի ավազանում: Վարչական կենտրոնը` Սեբաստիա (Սվազ): XVդ. 1-ին կեսին տարածքը գրավել են օսմանյան թուրքերը և կազմել Արևմտյան Հայաստանի առաջին վարչատարածքային էյալեթը, որը կոչվել է նախ` Ռումի, ապա` Սեբաստիայի նահանգ, Սեբաստիա: Մինչև XVIդ. սկիզբը…

ՏՐԱՊԻԶՈՆԻ ՆԱՀԱՆԳ

  ՏՐԱՊԻԶՈՆԻ ՆԱՀԱՆԳ, Տրապիզոնի վիլայեթ. Օսմանյան Կայսրության վարչատարածքային միավոր Սև ծովի հարավային ափին՝ Տրապիզոն կենտրոնով: Կազմավորվել է 1919-20-ին.: Մինչև XIXդ. կեսերն ընդգրկել է պատմական Պոնտոսը, Աջարիան, Լազստանը, ինչպես նաև Փոքր Հայքի հյուսիս-արևելյան հատվածը: 1840-ական թթ. Տրապիզոնին է անցել Ջանիկի (Սամսոնի) գավառը (մինչև այդ՝ Սեբաստիայի նահանգի կազմում), որի փոխարեն 1866թ. վերջինիս է փոխանցվել Շապին Գարահիսարը: Տրապիզոնի…

Բիթլիսի նահանգ (համառոտ)

Բիթլիսի նահանգ, Բաղեշի իշխանություն, Բաղեշի նահանգ, Բաղիշի նահանգ, Բիթլիզի նահանգ, Պիթլիզի նահանգ, Պիտլիսի նահանգ — Նահանգ Արևմտյան Հայաստանում: Իբրև առանձին վարչական միավոր ձևավորվել է 16–րդ դարի սկզբում` որպես հյուքյումեթություն (իշխանություն), որի մեջ մտնում էին Սասունը, Մուշը, Խիզանը, Խնուսը, Խլաթը, Արծկեն: Կենտրոնը Բիթլիսն էր, որ կոչվում էր նաև Բաղեշ: Որպես նահանգ ձևավորվել է 1875 թ: Տարածվում…

Դիարբեքիրի նահանգ (համառոտ)

Դիարբեքիրի նահանգ, Ամեդ, Ամեդա, Ամեդի, Ամեդու, Ամիդ, Ամիդա, Ամիդացվոց նահանգ («քաղաք»), Ամիդի, Ամիդիա, Ամիդու, Ամիթ, Դիարպեքիր, Տիարբնքիր, Տիարպեքիր, Տիգրանակերտ — Նահանգ, գավառ, գավառակ (կազա), կուսակալություն (փաշայություն) Արմ Հայաստանում: Փռված էր Արևմտյան Տիգրիսի վերին հոսանքի ավազանում և շրջակա տարածքներում: Կազմված էր պատմական մեծ Հայքի Չորրորդ Հայքից և Աղձնիքի արևմտյան գավառներից: 17—18-րդ դարերում այն հետագա շրջանի համանուն…

ՎԱՆԻ ՆԱՀԱՆԳ

Վանի նահանգ,Վանի վիլայեթ, Վանի էլայեթ. Օսմանյան Կայսրության վարչատարածքային միավոր Արևմտյան Հայաստանում` Վան կենտրոնով: Ստեղծվել է 1548-ին: Ընդգրկել է Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի հիմնական, Մոկք, Կորճայք և Տուրուբերան  նահանգների առանձին մասերը: Մինչև 19-րդ դարի առաջին կեսը բաղկացած էր հետևյալ գավառներից (լիվաներից կամ սանջակներից)` Արծկե-Ալջավազ, Աղաքիս (Եղեգիս), Արճան, Արճեշ, Բերդաղ (Նամիրան), Բերկրի, Զռըկան (Զրիկի), Էքրադ-ի բեն-ի Կոթուր,…