Հալիձորի կոտորածը եւ Մխիթար Սպարապետի սպանութիւնը ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Գիւլիստանի բերդը` ազատագրական պայքարի յենակէտ Մելիք Եսայի Եւ Աբրահամ Իւզպաշի Արցախի սղնախներու կարգ մը ղեկավարներու եւ յատկապէս Աւան ու Թարխան իւզպաշիներու Ռուսական կայսրութեան տարածք տեղափոխուելէն եւ ցարական բանակի հայկական ջոկատներուն մէջ ծառայութեան մտնելէ ետք, սկսաւ Արցախէն հայերու գաղթը դէպի հիւսիսային Կովկաս: Այսպէս, 18 օգոստոս 1730-ին, 137 հայեր,…

Ամբողջը →

Հայաստանի հանրապետութիւնը 2 դեկտեմբեր 1920-ի համաձայնագիրով Հայաստանը խաղաղ պայմաններով, պէտք էր դառնար խորհրդային, սակայն առաջին իսկ օրերէն սկսան դաժան սպանութիւններ, բանտարկութիւններ, աքսոր, թալան ու բռնարարքներ: Երկուքուկէս ամիս տեւած այս բռնարարքներուն դէմ ժողովուրդը ՀՅԴ-ի ղեկավարութեամբ 18 փետրուար 1921-ին ապստամբեցաւ ու տապալեց այս դաժան ու դաւադիր իշխանութիւնը: Հարիւր տարի առաջ այս օրը, «Փետրուարեան ապստամբութեան» յաջորդող օրն իսկ,…

Ամբողջը →

ԽԱՉԱՏՈՒՐ ՍՏԵՓԱՆԵԱՆ Խ. Աբովեանի անուան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի պատմութեան եւ հասարակագիտութեան ֆակուլտետի Համաշխարհային պատմութեան ամբիոնի վարիչ, պ.գ.դ., պրոֆէսոր Փետրուարեան ապստամբութիւնը հայոց նորագոյն պատմութեան ինչպէս հերոսական, այնպէս էլ ողբերգական էջերից մէկն է: 1920 թ. դեկտեմբերի 2-ի Երեւանի համաձայնագրով Հայաստանում իշխանութիւնը վերցնելուց անմիջապէս յետոյ բոլշեւիկները չյարգեցին իրենց իսկ տուած խոստումները: Վերջիններիս առաջին լուրջ «բացթողումը» նախկին կառավարութեան…

Ամբողջը →

«Ազատ Օր»-ը առաջին անգամ ըլլալով կը ներ­կա­յաց­նէ ­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան ար­խիւ­նե­րուն մէջ պա­հո­ւած փաս­տա­թուղթ մը, որ առն­չո­ւած է 18 ­Փետ­րո­ւար 1921-ին ­Հա­յաս­տա­նի մէջ հա­մա­ժո­ղովր­դա­յին ապս­տամ­բու­թեան հետ։ 1921-ի ­Փետ­րո­ւա­րին, ­Հա­յաս­տա­նի մէջ պոլ­շե­ւի­կեան դա­ժան տի­րա­կա­լու­թեան դէմ ապս­տամ­բու­թեան ծա­գու­մէն ան­մի­ջա­պէս ետք, ­Պոլ­սոյ մէջ գոր­ծող ­Յու­նաս­տա­նի դի­ւա­նա­գի­տա­կան պա­տո­ւի­րա­կու­թեան գրա­սե­նեա­կը հե­ռա­գի­րով կը տե­ղե­կաց­նէ ­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան՝ ժո­ղովր­դա­յին պոռթ­կու­մին…

Ամբողջը →

Ֆերդա Բալանջար  «Արաս» հրատարակչությունը լույս է ընծայել Լեռնա Էքմեքչիօղլուի «Մի ազգի հարությունը (1919-1933)․ Թուրքիայում հայկականության վերակենդանացումը գենդերային առանցքում» վերնագրով գիրքը։ Էքմեքչիօղլուն գրքում մանրամասն ուսումնասիրում է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո գրավյալ Ստամբուլում ողջ մնացած հայերին, ինչպես նաև այն հարցը, թե հայերը քաղաքական, տնտեսական և հասարակական ո՞ր քայլերով են փորձել վերակենդանալ, և թե այդ ընթացքում հասարակության մեջ…

Ամբողջը →

Իշխան Էրդինչ «Արաս» հրատարակչության կողմից լույս են տեսել լրագրող Սերդար Քորուջուի երկու գրքերը՝ «Սանջակն ընկավ․ Հայկական հարցը Իսքենդերունի սանջակից մինչև Հաթայ» և «Բնակչության արտագաղթը․ Մուսա լեռ, 1939»։ Քորուջուի հետ զրուցել ենք իր երկու գրքերի և հնուց մինչ այսօր Անթաքիայում ապրող հայերի մասին։ 1939 թ․ Հաթայի՝ Թուրքիային կցումից կամ միացումից հետո այս շրջանում մինչ այդ ապրող…

Ամբողջը →

ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ Ո՛չ, երիցս ո՛չ, պէտք չէ ստորագնահատել պատմութեան դասերը, որոնք, ճիշդ է, որ կը պատկանին հեռաւոր անցեալին եւ տեղի ունեցած են տարբեր պայմաններու ու քաղաքական հանգամանքներու բերումով, այդուհանդերձ, տուեալ դիպաշարերէն անկախ, անոնց խորհուրդն է, որ թելադրելի կը մնայ հետագայ սերունդներու` իբրեւ պատմագիտական եւ անժամանցելի ճշմարտութիւն: Հապա եթէ այդ խորհուրդները խորապէս կ՛առնչուին ազգին, պետութեան ու…

Ամբողջը →

Դերենիկ Մելիքեան «Ալիք» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր, պատմական գիտությունների թեկնածու 20-րդ դարասկզբի Կովկասի յեղափոխական եւ մտաւոր առաջընթացի մթնոլորտը, Իրանում՝ հայ հասարակայնութեան կրթա-դաստիրակչական ու մշակութային ամուր հիմքը եւ ռազմավարական նշանակութեամբ կարեւոր դիրք զբաղեցնող Ատրպատականում՝ հայ քաղաքական կուսակցութիւնների յեղափոխական գործունէութիւնը, պարզորոշ են դարձնում կովկասահայութեան ներկայութիւնն ու զօրաւոր դերակատարութիւնը՝ Իրանի Սահմանադրական յեղափոխութեան մէջ: Սակայն, նրանով հանդերձ, որ կովկասահայերը Սահմանադրական…

Ամբողջը →

Վաչէ Բրուտեան Ա.Նախաբան 1920ին, բրիտանական գաղտնի սպասարկութեան «աստղ»երէն Սիտնի Ռալի (բուն անունով Սիտնի Պլումընթալ), դէպի նորաստեղծ Խորհրդային Ռուսիա իր առաքելութենէն կը վերադառնայ տուն, Լոնտոն։ Կ՚ապշի, երբ կը տեսնէ թէ բնակարանը տակնուվրայ վիճակի մէջ է։ Խորհրդային նորաստեղծ Չեկայի գործակալները հասեր-մտեր էին Լոնտոնի իր բնակարանը եւ ամէն անկիւն խառնշտկած էին, յուսալով փաստաթուղթեր գտնել։ Հազիւ 2 տարուան կեանք…

Ամբողջը →

ՆՈՐԱՅՐ ՏԱՏՈՒՐԵԱՆ 1920ի առա­­ջին օրը գրո­­ւած բա­­ցիկը կ՛ըսէ. «Սի­­րելիդ իմ Օր. Տի­­րու­­հի, Պար­­կեշտա­­սուն ման­­կա­­­մարդ սե­­ռիդ պա­­տիւ տանդ զարդ կո­­կոն մըն ես ցո­­ղազարդ մի՛ մի՛ շտա­­պէր ըլ­­լալ վարդ։ Նոր տար­­ւոյ մաղ­­թանքնե­­րով կը համ­­բուրեմ գրա­­ւիչ աչ­­քերդ։ Հաս­­ցէ՝ Շիշ­­լի Պէ­­յիւք-Տէ­­րէ ճատ­­տէ­­­սի, Նի­­կողո­­սեան Վար­­ժա­­­րան, Constantinople»։ Սեւ Ծո­­վու Օր­­տու քա­­ղաքէն մե­­զի հա­­սած բա­­ցիկի մէջ եղ­­բայրը կը գրէ իր քրոջ. «Սի­­րելի Քոյ­­րիկս,…

Ամբողջը →