Պատմութեան էջեր

Հայ եկեղեցւոյ սարկաւագուհիները

ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՍԱՐԿԱՒԱԳՈՒՀԻՆԵՐԸ [1] ԴՈԿՏ. ԱԲԷԼ ՔՀՆՅ. ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ Ընդամէնը երկու շաբաթ առաջ, աշխարհի շատ մը երկիրներու մէջ կրկին անգամ նշուե­ցաւ Մարտ 8-ը իբրեւ կանանց միջազգային օր։ Արդէն աւելի քան 100 տարուան աւան­դոյթ մը ունի այս տօնը, որ գերազան­ցապէս կը հետապնդէ կանանց համար հաւա­սա­րար­ժէք իրաւունքներ, աշխա­տանքային բարելաւուած պայմաններ, արդար աշխա­տա­վարձ, քուէարկելու իրաւունք, հասարակա­կան կեանքին մէջ խտրականութեան են­թարկուելու նահապետական բար­քերէ…

Քրդական դիմադրությունը ըստ ՀՅԴ օրգան «Յառաջ» թերթի

Սաիթ Չեթինօղլու Հանրապետության պատմության՝ 20-ականների առաջին կեսից սկսվող մինչև 30-ականների վերջ ընկած երկար շրջանը ինչ-որ իմաստով քրդերի հետ թուրքական պետության թեժ ու արյունալի պատերազմի պատմությունն է։ Պատերազմի ու դիմադրության այս երկար ժամանակաշրջանում քրդերը ներսից ու դրսից բարեկամներ ու աջակցություն չեն ունեցել: Երկրի ներսում գտնվողները դիմադրությունը որակեցին որպես հանրապետության դեմ «ռեակցիոն շարժում»։ Դրսում գտնվողներն էլ նոր…

«Հատուկ գործ»-ի մեկնարկը. «Հատուկ Ֆոնդ», հանցագործների եւ լրտեսների ցուցակներ

Գոհար Նալբանդյան Թուրքիայի Ռազմական արտակարգ ատյանի դատարանը երիտթուրք հանցագործներին քրեական օրենսգրքով հեռակա կարգով դատապարտել էր մահապատժի, սակայն միայն երեք հոգի բարձրացվեց կախաղան, իսկ գլխավոր կազմակերպիչները վաղուց փախել էին այլ երկրներ: Դատարանի որոշումը փաստացի այդպես էլ մնաց անկատար: 1920-ականների սկզբին Քեմալը, որին աջակցում էին թուրքական բանակն ու հասարակության լայն խմբերը, իշխանությունն իր ձեռքն էր վերցնում: Այդ…

Մեր եկեղեցին եւ Ազգային սահմանադրութիւնը (վաւերացման 160-ամեակի առիթով)

ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ Մեր եկեղեցին 1863 թուականի մարտ 30-ին օսմանեան արքունիքէն պաշտօնապէս կը վաւերացուէր հայ համայնքի Ազգային սահմանադրութիւնը, որով եւ գործնականօրէն եւ օրէնքի տառովն ալ կ՛ամրագրուէին Հայ եկեղեցւոյ ժողովրդավար հանգամանքն ու նկարագիրը: Հին ժամանակներէն, իր ակունքներուն մէջն իսկ մեր եկեղեցին կղերապետական հաստատութիւն չէ եղած: Ժառանգութեան իրաւունքով հօրմէ որդի յաջորդած քանի մը կաթողիկոսներու համեմատաբար կարճ շրջանէ մը…

Մեր ե­կե­ղե­ցին եւ Ազ­գա­յին ­սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը (­վա­ւե­րաց­ման 160-ա­մեա­կին ա­ռի­թով)

Միհրան Քիւրտօղլեան Ա. ՄԱՍ ­Ծա­նօթ. Իբ­րեւ Ա. բա­ժին՝ բա­ցատ­րա­կան այս նոր յա­ւե­լո­ւա­ծով վերս­տին հրա­տա­րա­կու­թեան հա­մար մա­մու­լին կը յանձ­նեմ յօ­դո­ւածս, որ լոյս տե­սած էր տա­սը տա­րի ա­ռաջ՝ 150-ա­մեա­կին ա­ռի­թով: Այն ա­տեն ար­ձա­գանգ չու­նե­ցաւ: ­Կը կար­ծեմ, թէ ԱՅԺՄԷԱԿԱՆ է, որ հայ հան­րու­թիւ­նը, պա­տաս­խա­նա­տու դիր­քի վրայ թէ պարզ ազ­գա­յին, ի­րա­զե­կո­ւի Ազ­գա­յին սահ­մա­նադ­րու­թեան գո­յու­թեան եւ ա­նոր ո­գիին, լու­սա­բա­նուի, որ Ազ­գա­յին սահ­մա­նադ­րու­թեան…

Շահամիր Շահամիրյան-300. «Որոգայթ փառացի» փառավոր հեղինակը

Վաղարշակ ՂՈՐԽՄԱԶՅԱՆ Նշանավոր լոռեցի (Հոբարձի), հայ առաջին կին օդաչու Նինել Ղարաջյանի հուշերի գրքի փնտրտուքի ճանապարհին գիր ու գրականության նվիրյալ, բազում վավերագրությունների հեղինակ, իմ վաղեմի բարեկամ Հովհաննես Պապիկյանի ուղղորդմամբ հանդիպեցի օդաչուի որդուն՝ անկախ Հայաստանի ներքին գործերի առաջին նախարար, Սահմանադրական դատարանի երկարամյա դատավոր Վալերի Պողոսյանի հետ: Տարի-տարիուկես առաջ էր: Բացօթյա սրճարանում նրա սուրճի բաժակին նկատեցի «Որոգայթ փառաց»…

«Հատուկ գործ». Առաջին մահապատիժը եւ հանցագործների փոխադրումը Մալթա

Մեդիամաքսի «Հատուկ գործ» շարքը պատմում է «Նեմեսիս» օպերացիայի մասին: Շարքի առաջին հոդվածում անդրադառնում ենք մինչնեմեսիսյան շրջանը, երբ Թուրքիայում Ռազմական արտակարգ ատյանի դատարանը երիտթուրք ղեկավարներին մեղավոր ճանաչեց քրիստոնյա բնակչության տեղահանության ու կոտորածների որոշման ընդունման հարցում ու հեռակա կարգով ենթարկեց մահապատժի: Առաջին Համաշխարհային պատերազմում պարտությունից հետո Թուրքիայում լարված ու անորոշ մթնոլորտ էր, երկիրը մասնատման ու անգամ վերացման առաջ…

102 տարի առաջ ոչնչացվեց Թալեաթը

Էդգար Էլբակյան 102 տարի առաջ այս օրը՝ 1921 թ․ մարտի 15-ին, հայ վրիժառու Սողոմոն Թեհլիրյանը ոչնչացրեց հայոց ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչ և պատասխանատու Թալեաթին։ Դա տեղի ունեցավ Բեռլինում՝ քաղաքի արևմտյան մասում գտնվող Հարդենբերգ փողոցի վրա, օրը ցերեկով։ Թալեաթի ոչնչացումը «Հատուկ գործի» (ավելի հայտնի՝ որպես «Նեմեսիս» գործողություն) առանցքային դրվագներից էր, որ վերածվեց Հայոց ցեղասպանության համար պահանջատիրության մեկնարկի,…

1921 թվականի այս օրը Սողոմոն Թեհլիրյանը վերջ դրեց Թալեաթ փաշայի կյանքին

1921 թվականի մարտի 15-ին Բեռլինի Շառլոտենբուրգ թաղամասի Հարդենբերգ փողոցում հնչած կրակոցը վերջ դրեց 1915-ի Հայոց ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչներից Թալեաթ փաշայի կյանքին, ով Միություն և առաջադիմություն կուսակցության պարագլուխներից մեկն էր, երիտթուրքական հեղափուխությունից հետո՝ ներքին գործերի նախարար, 1916 թվականից՝ Մեծ վեզիր: Կրակողը Սողոմոն Թեհլիրյանն էր, որով սկիզբ դրվեց Հայ հեղափոխական դաշնակցության կազմակերպած «Նեմեսիս» գործողությանը, որի նպատակն էր պատժել 1915 թ. հայերի…

Արցախ` հայկական ինքնութեան պաշտպանութեան միջնաբերդ. Գրիգոր եպիսկոպոս Մանուչարեանի հերոսական խոյանքները

Գանձակի ճակատամարտը եւ պարսկական բանակին հեռացումը Արցախէն ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Նոր Վարագավանքի վանահայր Գրիգոր եպիսկոպոս Մանուչարեան ռուսական բանակի 1804-ի երեւանեան արշաւանքին ժամանակ Շամշադինէն եւ Ղազախէն հայ կամաւորներ հաւաքագրած եւ ռուսական բանակի կողքին պարսիկներուն դէմ կռուած ու իր քաջագործութիւններով հռչակաւոր դարձած էր: 1808-ին ան իր կամաւորներով մասնակցած էր ռուսական բանակին կողմէ Նախիջեւանի գրաւման եւ վիրաւորուած ու հազիւ մահէ ազատած էր: Հեզ ու…