ԱԼԱՇԿԵՐՏ, Թոփրագգալե, Թոփրակկալա, Վալաշկերտ, Վաղարշակերտ. գավառակ (կազա) Արմևմտյան Հայաստանում, Ալաշկերտի հովտի կենտրոնական մասի հյուսիսային կողմում: Հին ու միջին դարերում կազմում էր Մեծ Հայքի Այրարատ աշխարհի Բագրևանդ գավառի բաղկացուցիչ մասը: Թուրքական տիրապետության շրջանում որպես գավառաակ մտնում էր էրզրումի նահանգի Բայազետի գավառի մեջ, կենտրոնը Ալաշկերտ գյուղաքաղաքն էր: Ունի արգավանդ հողատարածություններ, արագահոս գետակներ: Հյուսիսում հարում է Հայկական պարին,…
Գաւառներ-գաւառակներ
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՄԱՍԻԱ. գավառ
ԱՄԱՍԻԱ. գավառ (սանջակ) Սեբաստիայի նահանգում: Կենտրոնը՝ Ամասիա քաղաքը: Ունի բերրի հող, առատ ջուր, փարթամ բուսականություն: Մինչև 1915 թ. ուներ 1200 բնակավայր և 61580 բնակիչ, որից հայեր՝ 28500: Ի. Լեփսիուսի տվյալներով 1915 թ. հայերը բոլորն էլ սպանվել են թուրքերի ձեռքով: Զբաղմունքը՝ երկրագործություն, անասնապահութուն, շերամապահություն: Մշակում էին ցորեն, կանեփ, հաշիշ, մրգատու ծառատեսակներ: Գավառի տարածքում կան հանքաեր և…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՐԱԲԿԻՐ. գավառակ
ԱՐԱԲԿԻՐ, Արաբկեր, Արապկիր, Արեպքիր». գավառակ Փոքր Հայքում: 17-րդ դ. մտնում էր Սեբաստիայի, իսկ հետո Մալաթիայի, ապա Խարբերդի նահանգների մեջ, կենտրոնը՝ Արաբկիր քաղաքը: 19-րդ դ. վերջերին բաժանվում էր 4 ենթաշրջների և ուներ 84 (որոշ աղբյուրներում` 300) գյուղ: Զուտ հայաբնակ էին Վաշխեն (կամ Վաղշեն), Ծագ, Հասկնի, Էհնե, Կրանի, Անջրդի, Սաղմկա, Աղն, Օճախ, Ամպրկա, Վանք, Խոռոչ, Մաշկերտ, Օվա,…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՐԴԱՀԱՆ. գավառ
ԱՐԴԱՀԱՆ, Արտահան, Արտահանք, Արտան(ի). գավառ (օկրուգ, շրջան) Մեծ Հայքի Գուգարք աշխարհում, Կուր գետի վերին հոսանքի ավազանում, նույնանուն քաղաքի շրջանում: Արշակունիների թագավորության անկումից հետո (428) մե՛րթ մտել է Հայաստանի, մե՛րթ Վրաստանի կազմի մեջ: Ըստ վբաց աղբյուրների` Արդահանի սահմաններն Էին՝ հարավից Էրուշեթ, արմևմուտքից՝ Շավշեթ, արևելքից` Չուխուրեթի և Ջավախք: Ընդգրկում էր Գչոլեի (պատմական Կող) ընդարձակ սարահարթը, որտեղ Կուրի…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՐԴՎԻՆ. գավառ
ԱՐԴՎԻՆ, Արդուվն, Արտվին, Լիվանա, Լիվանե, Լիվանիա. գավառ (սանջակ) Արևմտյան Հայաստանում, Ախալցխայի փաշայությունում, Ճորոխի ավազանում, նրա կենտրոնական մասում, Համապատասխանում է նախկին Տայքի Ճակք գավառին: Ձգվում է Ճորոխի երկարությամբ հարավ-արևելքից հյուսիս-արմևմուտք ուղղությամբ մոտ 30 կմ երկարությամբ: Կենտրոնն է Արդվին քաղաքը: 16-րդ դ. կեսերին անցնելով թուրքական տիրապետության տակ՝ Արդվինի գավառը մտել է Ախալցխայի (Չլդըրի) փաշայության մեջ: 1877-78 թթ.…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՐԾԿԵ-ԱԼՋԱՎԱԶ. գավառակ
ԱՐԾԿԵ-ԱԼՋԱՎԱԶ, Ադիլջևազ. գավառակ Արևմտյան Հայաստանի Վանի նահանգում, Վանա լճի հյուսիս-արևմտյան ափերին: XVI-XVII դարերում թուրք-պարսկական պատերազմներում Արծկե-Ալջավազը բազմիցս ավերվել և ամայացել է: 1555թ. Ամասիայի և 1639թ. Կասր-Է-Շիրինի պայմանագրեով անցել է Օսմանյան սուլթանությանը: Վանի նահանգի կազմում եղել է գավառ (սանջակ), 1840-ական թվականների կեսից` գավառակ (կազա), կենտրոնը` Արծկե: Արծկե-Ալջավազը XIXդ. վերջին ուներ մոտ 16 հազար հայ բնակչություն: Զբաղվում…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԱՐՃԱԿ. գավառ
ԱՐՃԱԿ. գավառ Արևմտյան Հայաստանում: Հյուսիսից սահմանակից էր Բերկրի-Աբաղային, արևելքից` Սարային (Մահմուդի), հարավ-արևմուտքից` Խոշաբին և Հայոց ձորին, հյուսիս-արևմուտքից` Թիմարին: Համապատասխանում էր Վասպուրականի Արճիշակովիտ գավառին: Լճերն են Արճակը և Էրմանիցը: Գավառի տարածքով են հոսում Արճիշակ գետը, Պստիկ (Արճակի), Մալավայի և Խնոյի գետակները: Մինչև 1840-ական թվականները ենթարկվել է Մահմադանքի (Մահմուդիի) կիսանկախ իշխանությանը, հարևան Սարայի հետ հայտնի է եղել…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԲԱԲԵՐԴ. գավառ
ԲԱԲԵՐԴ, Բայբերդ, Բայբուրդ, Բայբուրթ, Բայբուրտ, Պայպուրթ, Պայպուրտ. գավառ Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի նահանգում, վերջինիս հյուսիս-արևմտյան մասում, Ճորոխ գետի վերին հոսանքի շրջանում: Հյուսիսից սահմանակից է Խաղտյաց լեռներին, արևմուտքից` Տրապիզոնի նահանգին, հարավից` Էրզրումի, արևելքից՝ Սպերի գավառներին, կենտրոնը Բաբերդ քաղաքն է: Կազմվել է 1882-ին Բաբերդի գավառակի և հարակից շրջանների միացմամբ: Գավառի կլիման խիստ է, երկարատև ձմեռներով, ունի արգավանդ հողատարածություններ…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԲԱԼՈՒ. գավառակ
ԲԱԼՈՒ, Բալահովիտ, Բալլու, Բալուահովիտ, Պալլու, Պալու, Փալու. գավառակ (կազա) Արմևմըյան Հայաստանում, Դիարբեքիրի նահանգի Արղանամադենի գավառում, տարածվում է նահանգի հյուսիսարևմտյան կողմում, Արածանիի ստորին հոսանքի ու նրա աջակողմյան վտակ Պաղին (Փերի) գետի միախառնման շրջանում, մոտավորապես համապատասխանում է պատմական Բալահովիտ գավառին: Բալուն բաժանվում էր 7—9 գյուղախմբերի՝ Գարաչոր, Բուլանըք, Մազրվաթ, Գյոքդերե, Օխու, Հուն, Խարաբեկեն, Սարաջուր, Աշմուշատ: Հայկական գյուղերը հիմնականում…
Գաւառներ-գաւառակներ
ԲԱՅԱԶԵՏ. գավառ
ԲԱՅԱԶԵՏ. գավառ Արևմտյան Հայաստանում` Էրզրումի նահանգում՝ նրա հարավարևելյան մասում՝ Վանա լճից հյուսիս-արևելք: Գավառին սահմանակից էին. հյուսիսից՝ Կարսի մարզն ու Երևանի նահանգը, արևելքից` Պարսկաստանը, հարավից` Վանի նահանգը, արևմուտքից՝ Խնուսի և Բասենի գավառակները: Նրա բնական սահմանները կազմում էին հյուսիսից` Հայկական պարը մինչև Քյոսադաղ լեռը, իսկ հարավից՝ Թոնդուրեկի, Ծաղկանց և Կարտևանի լեռները: Մոտավորապես համապատասխանում էր հին Այրարատ աշխարհի…
