Kaynak: Arman Ayvazyan
Nakhicevan ÖSSC’deki Ermeni anıtları (toplu liste)
Yerevan, “Hayastan” 1986.
Nahcivan’ın bölgelerinin eski ve yeni yerleşimleri dağ yamaçlarında, dağ eteklerinde, bereketli düzlüklerde, vadilerde, dağlardan dökülen nehirler ve derelerin çevrelerinde yayılmışlardır. Çağ ve tarih görmüş bu büyüklü-küçüklü yerleşim yerlerinden birçoğu kuruldukları günden itibaren günümüze ulaşmış, birçoğu ise karayazıları itibarıyla yıkılmış, terkedilmiş ve boşalmışlardır. Her halükârda, Ermeni insanının çabası ve sürekliliğinin tarihi bir kanıtı olan bu yerleşimler, bayındır olsun olmasın, isimlerini ve maddi kültür miraslarını uzak ve yakın geçmişin kutsal anıtları olarak günümüze taşımışlardır.
Yüzyıllar içinde ve özellikle de Osmanlı ve İran egemenliği döneminde (XVI.-XVIII. yüzyıllar) Nahcivan’ın yerleşim yerlerinden birçoğu yıkılmış ve boşaltılmış, gerçek isimleri deforme edilmiş ve yabancı isimlerle değiştirilmiştir. Bu çalışmadan istifade etmeyi kolaylaştırmak için Nahcivan’ın yerleşim yerlerinin listesini hazırladık. Bu liste alfabetik sıraya göre hazırlanmış olup Goğtın, Yerıncak ve Çahuk-Şahaponk bölgelerinin yerleşim yerleri, tarihi isimleri ve yerleriyle belirtilmiş, Nakhcavan ile Şarur bölgelerinin yerleşim yerleri ise kısmen eski yerleri ve tarihi isimleriyle verilmiştir. Listede parantez içine alınmış isimler yer isimlerinin eşdeğerleri, çizgiden sonra yazılanlar ise tarihi isimlerin yerine günümüzde kullanılanlarıdır. Yıldızla işaretlenmiş yer isimleri yıkılmış ve artık insanların yaşamadığı yerleşim yerleridir.
Goğtın bölgesi
|
Bu bölgenin kapladığı alan (çok az farkla) günümüz Ordubad bölgesini kapsamaktadır Yüzölçümü 972 Km2’dir |
|||
| Aza demiryolu istasyonu mezrası,
Azat şehri*, Ağbi, Anapat, Bazmari, Berdak*, Behrad, Bist, Bıze-Bilav, Bohrut (Bekhrut), Gandzak, Geğeretsik (Nigideh)*, Giran şehri*, Gilaneva, Gilnyak (Tillak)*, Dastak, Der, |
Diza,
Disar, Duglin, Duglindiza Izınmer (Aznamir)* , Khoğvani (Khoğvank)-Khanağa, Khurs, Koşadiza, Kurukhlar, Mazra, Mesropavan (Masrevan)-Nasirvaz, Mıtsgun (Mızkun)*, Yayci, Navuş (Naviş)*, Nerkin Aza-Aşaği Aza, Nerkin Handamec, Norakert-Nırgut, |
Nusnus,
Nunism, Şırcu (Sırcu)*, Vobevan (Vobevanis*, Ovdu* Voğohi (Ağahetsik)-Alahin, Vorduar (Ordvat)-Ordubat, Ramis, Sabirkânt, Storin veya Daşt Agulis-Aşaği Aylis, Stupi (Istopi), Sal, Vanand, Vağaver, Verin Agulis-Yukhari Aylis, |
Verin Aza-Yukhari Aza,
Verin Get (Varakert)*, Verin Handamec-Yukhari Handamec, Tanakert, Tevi, Trunis (Trunik)-Drnis, Tsığna-Çananab, Paraka, Parakaçay, Kağakik, Kalantardiza, Kilit, Kotam, Kotam demiryolu istasyonu mezrası, Ordubad demiryolu istasyonu mezresı |
Yerıncak bölgesi
|
Bu tarihi bölgenin alanı günümüzdeki Culfa bölgesini içine almaktadır, 1948’e kadar Abrakunis bölgesi. 995 Km2 yüzölçümüne sahiptir. |
|||
| Abrakunis (Aprakunik),
Amaraşen-Camaldin, Aparanner-Bananiar, Arazin, Arevek-Aravsa, Berdik*, Gağ, Gugavank-Lakatağ, Dargamang (Tagavoramarg)*, |
Yerıncak şehri*,
Zavaşir manastırı*, Teğyak, Teyvaz, Khanağa, Khaçaparakh*, Khoşakunik (Khaçkaşen-Khoşkaşen)*, Koynuk, Mazra*, |
Mayryak*,
Micin Ankuzik-,Yayci, Nahacir, Noraşen, Nerkin Ankuzik*, Şahkert-Ğazanci, Şorot, Culfa, Cuğa, |
Cuğa şehri*,
Cuğa Ovası*, Rapat-Ğızılca, Salitağ, Surb Gevorg, Vağaver*, Van-Milakh, Verin Ankuzik*, Poradaşt*, Kırna. |
Nakhcavan bölgesi
|
Bu tarihi bölgenin alanı günümüz Nahcivan bölgesini kapsamaktadır. Yüzölçümü 1265 Km2’dir. |
|||
| Aznaberd,
Alagoz Mezra, Aliabat-Myasnikovabat, Astapat*, Aşaği Leninapat, Aşaği Uzunoba, Badaşkhan, Başbaşi demiryolu istasyonu mezrası, Büyük Duz, Bulğan, Gaylakal-Khalkhal, Gülşenapat, |
Daraşamb demiryolu istasyonu mezrası,
Yemkhana, Yeni il, Zeynadin, Tazagüğ, Tazakânt, Khalillu, Khakh-Vaykhır, Khincav, Khıram şehri*, Kahab, Karakala, Karakhanbeklu, |
Karkaluk demiryolu istasyonu mezrası,
Kıznut, Koşadiza, Hacivar, Ğaracuğ, Çahuk-Cahri, Yayci, Yukhari Leninapat, Yukhari Uzolnoba, Nakhicevan şehri, Neram demiryolu istasyonu mezrası, Şakarapat, |
Şımırta-Şıhmahmud,
Vordok*, Çeşmabasar, Pahest-Payiz, Sirab, Suprom mezrası, Sovetapat, Sust, Surmalik, Vasakakert-Nazarapat, Tambat-Tımbul, Tigen-Didivar, Kültapa, Oruc-Diza. |
Çahuk bölgesi
|
Bu tarihi bölgenin alanı günümüz Şahbuz bölgesini kapsamaktadır. 815 Km2 alana sahiptir. |
|||
| Agarak*,
Ağtav-Aşaği Ğışlağ, Ağu-Mahmudava, Anuşavan-Yukhari Rameşin, Arinc, Armavaşen-Aşaği Rameşin, Arkoykay-Yukhari Ğışlağ, Babonk-Karababa,
|
Bızğon-Yukhari Bızgov,
Blur*, Gomer (Gehenik)-Gö mur, Dalarink-Azizbekov, Yezatunk-Zarnatun, Zarine-Zırnel*, Zur (Mazra)*, Tamaşağ-Garmaçatağ, Khındzra*,
|
Khozramir*,
Khorunk*,Dsavalk-Maralik, Kıj adzor, Kuki, Hedzana-Ğaraboya, Dzağa-Yenikânt, Norberd-Lizbird, Nors (Noragüğ), Şahaponk-Kând Şahbuz |
Taterk-Tırkeş,
Şahbuz, Şamen-Şada, Voleni-Kolan, Vopik (Bıcnak)-Biçanak, Sağvasonk-Salasuğ, Tsetsik*, Kölk-Külus, Kırtın-Keçil, Odsop (Adzop)-Badamlu. |
Şarur bölgesi
|
Ararat Eyaleti’nin bu tarihi bölgesinin alanı günümüz İlyiç bölgesini kaplamaktadır, 1930’a kadar Şarur, 1930-1966 arasında ise Noraşen bölgesi olarak anılmaktaydı. 1316Km2 yüzölçümü vardır. |
|||
| Alakli,
Alişar, Arbatan, Arabi Yengica, Akhura, Ani*, Aşaği Aralik, Aşaği Daşarkh, Aşaği Yayci, Avuş, Baş Noraşen-İlyiçevsk, Billava, Günnut, Gorçlu, Danzik, Daşarkh demiryolu istasyonu mezrası, Darakând, Darvişlar, |
Demirçi,
Diza, Diadin, Düdend, Yengica, Zeyva, Tazakând, Tazakând demiryolu istasyonu mezrası, Tananam, Tumaslu, İbadulla, Khalaci, Khanlukhlar, Khok, Karabağlar, Karaburc, Karaburc demiryolu istasyonu mezrası, |
Kabulli,
Karagasanli, Keştaz, Kışlağ, Kosaşan, Kıvrağ, Hamzali, Makhta, Mahmutkând, Mamedsabir, Muğanlu, Muğancik, Muğancik Mehhb, Yukhari Aralik, Yukhari Daşarkh, Yukhari Yayci, Yurdçi, Şahtakht, |
Şahtakh demiryolu istasyonu mezrası,
Şahriar, Çarçiboğan, Parçi, Pusyan, Cağazur, Comakhtu, Sadarak (Sandruk), Sarkhani, Siyagut, Sovetapat, Vaykhır, Varmaziar, Velidağ demiryolu istasyonu mezrası, Ulya Noraşen, Karkhu, Keşkha, Kurdkând. |