«BelgaHAY» ռադիոն պատուհան է դեպի հայկական աշխարհ. Արիս Նալջը

«BelgaHAY»  հայկական ռադիոն, «Պատուհան դեպի հայկական աշխարհ» կարգախոսով, քսանից ավելի կամավորներով ու համայնքի աջակցությամբ, շուրջ երկու տարի է, ինչ հիմնադրվել ու գործունեություն է ծավալում Բելգիայում:  

Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակիցը զրուցել է ռադիոյի համահիմնադիր, Բելգիայում բնակություն հաստատած պոլսահայ լրագրող Արիս Նալջըի հետ։ Նալջըն պատմել է ռադիոյի ստեղծման պատմության, համայնքի կյանքում դրա դերի ու կարեւորության մասին։ 

–  Ձեր կյանքի մեծ մասը Պոլսում եք ապրել, արդյոք Պոլսում ինքնությունը պահելուն միտված անդադար պայքարն է, որ հասավ Բելգիա։ «BelgaHAY» ռադիոյի գաղափարը ինչպե՞ս կյանքի կոչվեց։ 

–  Անշուշտ, այդ պայքարը կապ ունի։ Չնայած 13 տարի է՝ այստեղ եմ, բայց, ինչպես նշեցիք, կյանքիս մեջ մասը Պոլսում է անցել՝ հայկական վարժարաններում, հայաշատ Քուրթուլուշ թաղամասում, «Ակօս» շաբաթաթերթի խմբագրությունում. այդ պայքարն ամենօրյա բնույթ է կրել։ Երբ տեղափոխվեցի Բելգիա, նկատեցի, որ համայնքը բազմազան է՝ Հայաստանից, Պոլսից, Իրանից հայեր կան, կան նույնիսկ 1915 թվականից առաջ եկածներ։ Մտածեցի՝ այնտեղ 35  հազար հայ ենք ու երեք լրագիր, տասնյոթ դպրոց ունենք, այստեղ ինչո՞ւ չունենք։ Երկար պրպտեցի, համայնքի վերաբերյալ գրականություն կարդացի ու հասկացա, որ ինչո՞ւ ոչ, եթե Թուրքիայի նման երկրում, որտեղ հայ մեդիա ստեղծելն ու պահելը դժվար է, կարողացել ենք դա անել, ապա՝ ինչո՞ւ Եվրոպայում չենք կարող։ Կնոջս՝ Լինդայի հետ համապատասխան մարմիններին դիմումներ ներկայացրեցինք։ Պարզ դարձավ, որ մինչ այդ երբեք նման դիմում չի ներկայացվել իշխանություններին։ Տպագիր մամուլի փորձեր եղել են՝ չեն հաջողել. քանի որ համայնքը բազմալեզու է՝ արեւելահայերեն, արեւմտահայերեն, ֆրանսերեն ու ֆլամենդերեն՝ ավելի դժվար է համակարգելը։ Հետեւաբար, ռադիոյի գաղափարն ամենաիրականանալին թվաց։ Համապատասխան մարմինները մեզ արձագանքեցին, բայց ուզում էին հասկանալ, համայնք կա՞ արդյոք, որին ուղղված է լինելու այդ ռադիոն։ Քանի որ կոմունիտարիզմը օրենքով արգելված է, համայնքը որեւէ կերպ օրենքով տեսանելի չէ, գաղափար չունեին։ Որպեսզի ցույց տայինք լսարանի առկայությունը՝ Ռադիո Կամպուսում ամեն կիրակի երկու ժամ եթեր ունեցանք՝ Աշխեն Ֆիքսովա Դավթյանը, Լիլիթ Կարապետյանը, Կառոլ Արիսյանը, Սյուզան Քանանյանը, ես եւ Լինդան։ Ռադիո Կամպուսը գոհ մնաց, մարդիկ հեռաձայնում, ասում էին, որ չեն հասկանում մեր լեզուն, բայց շատ գեղեցիկ հնչողություն է, երգերը շատ լավն են։ Սա մեզ համար լավ փորձառություն էր եւ որոշեցինք պաշտոնական դիմում ներկայացնել՝ 24-ժամյա ռադիո ունենալու համար։ 2021-ին դիմեցինք, սակայն դրան հաջորդեց Քովիդը։ 2023-ի սկզբին ստացանք 9 տարվա թվային հեռարձակման (DAB) պետական լիցենզիան։ Փոքր, բայց հաստատակամ քայլերով սկսեցինք ռադիոյի եթերները։ 

Այսօր ունենք 22 կամավորներ, որոնք իրենց ամենօրյա ներդրումն ունեն ռադիոյի համար։ Ռադիոն ինքնին էներգիա է, որը բելգիահայերին էլ է լավ լիցքեր հաղորդում։ Գոնե մինչև հիմա արձագանքը շատ դրական է։ Որպես լրագրող, իհարկե, ինձ շատերը գիտեին, եւ ռադիոն սկզբում ինձ հետ էր ասոցացվում։ Մարդիկ երբ ասում էին «BelgaHAY», միանգամից Արիս էին պատկերացնում։ Այսօր նման բան չկա։ Շատերն ավանդ ունեն ռադիոյի շարունակության մեջ, նույնիսկ ավելին՝ քան ես։ 

– Բացի այն, որ 24 ժամ հայկական երաժշտություն է հնչում, ո՞րն է ռադիոյի հիմնական ուղղվածությունն ու նպատակը։ 

– «BelgaHAY» ռադիոն համախմբող դեր է խաղում, եւ սա մեր առաջին նպատակն էր։ Առաջ փոքր խմբավորումներ կային՝ իրանահայեր, պոլսահայեր եւ այլն։ Այսօր այդ խմբերին կարելի է մեկ հարկի տակ տեսնել, այդ հարկը մեր ռադիոն է։ Ռադիոյի դռները բաց են բոլորի համար, քաղաքական առումով որեւէ մեկին կապված չենք, ազատ խոսքի ու արդարացված, առողջ քննադատության հարթակ ենք։ Երեկոներ ենք կազմակերպում եւ տեսնում ենք, որ նախկինում իրենց խմբերի մեջ մնացած մարդիկ այսօր շփվում են, ծանոթանում ռադիոյի միջոցով, նույնիսկ հետո միասին աշխատում ու համատեղ ծրագրեր են իրականացնում։ Այս առումով, կարծում եմ, ռադիոն հաջողել է եւ ծառայում է հենց այն նպատակին, ինչի համար ստեղծեցինք։ 

Ընտրությունների ժամանակ հասկացանք, որ ռադիոն նաեւ ծառայեց բելգիացի քաղաքական գործիչներին, որպեսզի տեսանելի լինեն համայնքի համար։ Մեզ կարեւորում են, երբեմն մենք ինքներս մեր արժեքն այդպես չգիտենք։ Սա շատ կարեւոր է։ Եթե բելգիահայ երիտասարդները Ճապոնիայում կամ այլ երկրում այս ռադիոն լսելով տան համն ու հոտի կարոտն են առնում, ուրեմն ծրագիրը հաջողել է։ 

– Ինչպես նշեցիք, ռադիոն գործում է բացառապես կամավորների նվիրվածության շնորհիվ։ Այդուամենայնիվ, վստահ եմ, կան ֆինանսական հարցեր։ Ինչպե՞ս եք հոգ տանում դրանց մասին։ 

– Երբ նոր սկսեցինք, բոլոր ծախսերը ես եւ Լինդան մեր ընտանեկան բյուջեից էինք հատկացնում։ Բայց պետք է ասել, որ ռադիո պահելը Բելգիայում դժվար չէ։ Այո, դիմում ներկայացնելը շատ դժվար է, հարյուրավոր էջերով նախագիծ պետք է ներկայացնել, թղթաբանությունը գլխացավանք է։ 152 դիմում կար, միայն 18 ռադիո ընտրվեց, որոնցից մեկը «BelgaHAY»-ն է։ 

Բայց հարցի ֆինանսական մասն ինձ համար միշտ երկրորդական է։ Թուրքիայում, երբ Հրանտ Դինքն ուզում էր ռադիո բացել, հիմնելու համար 600 հազար եվրո էր պետք։ Այստեղ բոլոր հարկերը ներառյալ՝ ընդամենը վեց հազար եվրո է։ Սկզբում մենք վճարեցինք, իսկ հետո նվիրատվությունների, գովազդների, պետության՝ թեկուզ չնչին, բայց կարևոր օգնության շնորհիվ, ծախսերի մասին հոգ տանել լինում է։ Պետական համապատասխան մարմիններին յուրաքանչյուր եռամսյակի համար զեկույց ենք ներկայացնում, թե ի՞նչ է եթեր գնացել, ի՞նչ բովանդակություն է ունեցել։ 

Եվրոպական բոլոր սուբսիդիաները նույնն են։ Պետք է ցույց տաս, որ կաս եւ կշարունակես, որ գումարի համար չես անում այս ամենը։ Երբ դա տեսնեն, յուրաքանչյուր հաջորդ տարի օժանդակությունը մի փոքր էլ կավելանա։ 

Երկու ստուդիա ունենք, որոնցից մեկը հայ դեմոկրատների միությունն անվճար է տրամադրել, մյուսը՝ Բրյուսելի Մամուլի ակումբում է։ Վերջինի վճարն ու մի շարք այլ ծախսեր ապահովելու համար երեկոներ ենք կազմակերպում, տարեվերջյան վիճակահանություն, որի առաջին հաղթողին՝ հազար եվրո, երկրորդ հաղթողին՝ դեպի Հայաստան օդանավի տոմս ենք նվիրում։ Մնացած հասույթը օգնում է առօրյա ծախսերին։ Եկամտի մեկ այլ աղբյուր էլ գովազդն է, եւ շատ հետաքրքրական է, որ ոչ թե մենք ենք գնում մարդկանց մոտ՝ խնդրելու, որ մեզ մոտ գովազդ տեղադրեն, այլ իրենք են գալիս եւ ուզում «BelgaHAY» ռադիոյում գովազդ տեղադրել։ Սա եւս մեզ ուրախացնող փաստ է։ Ասեմ, որ այս գովազդների հիսուն տոկոսը բելգիացիների կողմից պատվիրված է։ Ռադիոն համայնքային է, բայց որեւէ քաղաքական կեցվածք չունի։ Անշուշտ, հայկական հարցի վերաբերյալ ամեն ինչ անում ենք՝ ըստ արժանվույնի, բայց դրանից անդին չեզոք ենք եւ սա գնահատվում է հենց Բելգիայի կողմից։ 

– Ռադիոն շուտով երկու տարեկան կդառնա։ Ո՞րն է Բելգիայի հայ համայնքի կյանքում ռադիոյի դերն ու ազդեցությունը։ 

– Մեդիան, առհասարակ, երկու դեր ունի՝ կրթական եւ ներկայացուցչական։ Դժվար է մի քանի կամավորով ցույց տալ համայնքի գործունեությունը, քանի որ այս երկրի ամենատարբեր քաղաքներում են հայեր ապրում։ Հետեւաբար, մենք տարբեր քաղաքների հայկական միություններին խնդրեցինք, որ խմբեր կազմեն եւ իրենք իրենց գործունեության մասին պատմող նախագծեր պատրաստեն։ 

Ռադիոն համախմբողի, միացնողի դեր ունի, որը կարեւոր գործոն է։ Այո՛, տարբեր քաղաքներում «Հայի տներ» կան, բայց այս բոլորին միավորող տանիքը ռադիոն է։ Ռադիոյի մեկ այլ կարեւոր գործառույթ էլ այն է, որ բելգիական լրատվական դաշտի համակարգ են մուտք գործում հայաստանյան լուրերն՝ ամենօրյա ռեժիմով։ Սա էլ առիթ դարձավ, որ «BelgaHAY»-ը թագավորական լրատվական կենտրոնում արձանագրվի։ Այսօր հայկական որեւէ բանի կարիք ունենալու դեպքում մեզ հետ են կապ հաստատում։ Սա մեծ նվաճում է համայնքի կյանքում։ 

Լիլիթ Գասպարյան 

https://armenpress.am/hy/article/1201385