Ակնարկ. Միջացքներ, նախապայմաններ եւ փոխկապակցուած թղթածրարներ

9 նոյեմբերի հրադադարի յայտարարութեան 3-րդ եւ 9-րդ կէտերու վերընթերցումը զուգահեռային գիծեր կը ներառէ եւ կ՛առնչուի այսօր ընթացող Երեւան-Անգարա երկխօսութեան գործընթացին:

9 նոյեմբերի յայտարարութեան 3-րդ կէտը կ՛արձանագրէ.

«Լեռնային Ղարաբաղում շփման գծի երկայնքով եւ Լաչինի միջանցքի երկայնքով տեղակայւում է Ռուսաստանի Դաշնութեան խաղաղապահ զօրախումբ, այդ թւում` հրաձգային զէնքով զինուած 1960 զինծառայող, 90 զրահամեքենայ, 380 միաւոր աւտոմոպիլային եւ յատուկ տեխնիքա»:

Իսկ 9-րդը` «Տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական եւ փոխադրական կապերն ապաշրջափակւում են: Հայաստանի Հանրապետութիւնը երաշխաւորում է փոխադրական կապերի անվտանգութիւնը Ազրպէյճանի Հանրապետութեան արեւմտեան շրջանների եւ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան միջեւ` երկու ուղղութիւններով քաղաքացիների, փոխադրական միջոցների եւ ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու համար: Փոխադրական հաղորդակցութեան հսկողութիւնն իրականացնում են ՌԴ ԱԴԾ Սահմանապահ ծառայութեան մարմինները»:

3-րդ կէտին մէջ օգտագործուած է «միջանցք» եզրը: 9-րդ կէտին մէջ առանց եզրի օգտագործման կայ միջանցք հասկացողութեան գաղափարը:

Միջանցքը կ՛ընկալուի արտատարածքային յղացքով: Այսինքն` տուեալ պետութեան սահմաններուն մէջ այլ պետութեան վերահսկողութեան տակ գտնուող տարածք: Լաչինի կարգավիճակը ամրագրուած է իբրեւ միջանցք:

Մեկնաբանելի է 9-րդ կէտին մէջ նշուած վերջին բաժինը: Հաստատելէ ետք, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնն է, որ կ՛երաշխաւորէ Ազրպէյճանի արեւմտեան շրջաններու եւ Նախիջեւանի միջեւ փոխադրամիջոցային կապերը, կ՛արձանագրէ, որ հսկողութիւնը կը կատարեն ռուսական զօրքերը: Անվտանգութեան երաշխաւորումը` հայաստանեան, հսկողութիւնը` ռուսական: Խառն է բնութագրումը: Կրնայ մեկնաբանուիլ թէ՛ հայաստանեան գերիշխանութեան անխախտելիութեան, թէ այլ պետութեան հսկողութեամբ` միջանցքային տրամաբանութեան:

Երկրորդ բաղադրիչի գերադասման պարագային արդէն կը մօտենանք արտատարածքայինի յղացքին եւ միջանցքային տրամաբանութիւնը տեսանելի կը դառնայ: Որով նաեւ անընդհատ նոյն նիւթի արծարծումը` Անգարայի եւ Պաքուի կողմէ:

Միջանցք միջանցքի դիմացն է, որ այս պարագային տեսք կը ստանայ: Լաչինի միջանցքի դիմաց Զանգեզուրեան միջանցքը: Նկատելին այն է, որ երկուքն ալ կը վերահսկուին ռուսական զօրքերուն կողմէ:

Արցախեան հակամարտութեան եւ Երեւան-Անգարա յարաբերութիւններու թղթածրարներու փոխկապակցուածութեան կարեւոր ուղղութիւն է նաեւ միջանցքներու զուգահեռը:

Երեւան-Անգարա երկխօսութեան գործընթացը միայն այս պարագային է, որ կը թեւակոխէ բովանդակային բանակցային փուլ: Անգարան ի՛նք շահագրգռուած կ՛ըլլայ Ազրպէյճանին միանալով: Թէկուզ ռուսական հսկողութեամբ, այնուամենայնիւ Թուրքիան Նախիջեւանի եւ Հայաստանի վրայով Ազրպէյճանին միացնող ճանապարհով:

Այդ ճանապարհի տրամադրումը գործընթացային նպատակը կը վերածէ բովանդակայինի եւ բաւարարած կ՛ըլլայ Զանգեզուրեան միջանցքի նախապայմանը:

Դասական նախապայմաններէն երկուքէն` Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ տարածքային պահանջներէ հրաժարումը կրնայ վերադառնալ այլ տեսքով: Անվտանգային այլ հարթակներու ձեւաչափերով (3+3 կամ 3+2), ուր պէտք է հարթուած ըլլան անդամակցող պետութիւններուն միջեւ պատմական կամ տարածքային վէճերը:

https://www.aztagdaily.com/archives/535484