Հայերենի դասընթացներ Ստամբուլում՝ իսլամացած հայերի համար

Ստամբուլում իսլամացած հայերի համար հայերենի հերթական դասընթացների բացման մասին տեղեկություն տարածվեց: ՀայՄեդիա.AM–ը զրուցեց թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանի հետ՝ փորձելով հասկանալ, թե ովքեր են հաճախում այդ դասընթացներին, ովքեր են դրանք կազմակերպում, և ի՞նչ ազդեցություն են այդ դասընթացները թողնում իսլամացած, թրքացած կամ քրդացած հայերի վրա:

– Ո՞վքեր են հաճախում հայերենի ուսուցման այդ դասընթացներին ու ի՞նչ ազդեցություն են դրանք ունենում հետագայում այդ դասընթացներն անցած իսլամացած հայերի վրա:

-Ստամբուլում այս դասընթացն առաջին դեպքը չէ: Ցավոք սրտի, այդ դասընթացներն ավելի շատ սիրողական բնույթ և հայերեն լեզվի, հայկական մշակույթի, Հայաստանի ու հայության հետ ծանոթացման միտում ունեն: Հենց դա է գլխավոր նպատակը:

Ցավոք, որքան էլ հանդիպել եմ այդ կուրսերին մասնակցած քրդացած, այնուհետև կրկին հայ ինքնությանը վերադարձած հայերին, նրանցից ոչ ոք չի կարողացել հայերեն խոսել, քանի որ ինչպես ասացի, այդ դասընթացներն ինչ-որ փուլեր ունեն` առաջին փուլ, երկրորդ փուլ, և բառիս բուն իմաստով դեռ սիրողական բնույթ են կրում: Լեզուն սովորելու համար տասը օր՝ շաբաթական երկու անգամ, կամ քառասուն օր՝ շաբաթը մեկ անգամ դասերի գնալը բավարար չէ:

Սակայն, սրանք շատ կարևոր քայլեր են՝ լեզվին, Հայաստանին, հայությանը, ինքնությանը վերադառնալու ճանապարհին:

Ստամբուլի հայությունը հայերեն սովորելու կարիք չունի` այն իմաստով, որ Ստամբուլում հայկական դպրոցներ կան, ու աշակերտների մեծ մասը, եթե չեն հաճախում ինչ-որ ամերիկյան կամ եվրոպական դպրոցներ, հաճախում են հայկական դպրոցներ, ու որոշակիորեն տիրապետում են հայերենին: Իսկ այդ դասընթացներում ընդգրկվում են հիմնականում այն մարդիկ, ովքեր չեն իմացել, որ հայ են, կամ կիսով չափ են հայ, օրինակ մայրական կողմն է հայ, իսկ հայրը քուրդ է, ու գիտակցելով իրենց հայկական արմատների մասին, ուզում են գնալ, սովորել, ծանոթանալ:

Եվ իհարկե կա մյուս մասը, ովքեր իմացել են, որ երկկողմանի հայ են ու մահմեդականացել են, հիմնականում այդ մարդիկ ու իրենց երեխաներն են մասնակցում հայերենի ուսուցման այդ դասընթացներին:

Հետաքրքիր է, որ առաջինը Դիարբեքիրում են կազմակերպվել այդ դասընթացները՝ հենց քաղաքապետի կողմից, այսինքն գրեթե պետական նախաձեռնություն էր, ու հենց քաղաքապետն այդ դասընթացների առաջին մասնակիցն էր: Դիրաբեքիրում հանդիպել եմ այդ կուրսերին այցելած մարդկանց, իհարկե իրենք փորձում են ինչ-որ բաներ հիշել, վերարտադրել, ինչը լիարժեք չէր, բայց դա կարևոր է: Ամեն դեպքում ինքնության վերադարձի համար շատ կարևոր քայլ է:

–Ստամբուլի հայության մասին տարածված կարծիք կա, որ ստամբուլահայերը ոչ բարյացակամ վերաբերմունք ունեն մահմեդականացված և Հայաստանից գնացած հայերի նկատմամբ:

-Ցավով եմ ասում՝ Ստամբուլի հայությունը մի փոքր կաղապարված բնավորություն ունի դրսից՝ Արևմտյան Հայաստանի տարածքից ու Հայաստանից գնացած հայերի նկատմամբ, թեև վերջին շրջանում կարծես այդ կարծրատիպերը կոտրվում են: Ստամբուլում կա հայաստանցի երեխաների համար նախատեսված անօրինական դպրոց, գրեթե բոլորը գիտեն դրա մասին, ստամբուլահայերը սկզբնական շրջանում ուղղակի մերժում էին ճանաչել այդ դպրոցը, օգնել, նույնիսկ տարածք չէին տրամադրում: Վերջին անգամ մեկ ամիս առաջ էի Ստամբուլում, նորից այցելեցի այդ դպրոց և շատ փոփոխություններ նկատեցի:

Ստամբուլահայ մի ատամնաբույժ կար, որ դպրոցի երեխաներին կանչում էր ատամները ստուգելու, բուժելու, նույնիսկ իր հաշվին նվերներ անելու համար: Ստամբուլի համայնքից սկսել են այդ դպրոցին նվիրատվություններ անել:

Կաղապարված այդ փակ համայնքը հիմա սկսել է բացվել: Այդ վերաբերմունքը դրսևորվում էր նաև Արևմտյան Հայաստանից եկած մահմեդականացված հայերի նկատմամբ, քանի որ անվստահություն կա, որն ամենաբարձր մակարդակով է դրսևորվում՝ ընդհուպ մինչև պատրիարքարանի տեղապահ Արամ Աթեշյան, ով անհանդուրժողական դիրքորոշմամբ է հանդես գալիս, որ չենք մկրտի մահմեդականացված հային, եթե այսպիսի ապացույցներ ու փաստեր չներկայացնի, հայկական եկեղեցում չենք պսակի, եթե այլադավանի հետ ամուսնանա և նման այլ բաներ:

Այսինքն, սա արտահայտում է ընդհանուր համայնքի հիմնական տեսակետը, ինչը վերջին տարիներին սկսել է փոխվել: Դա շատ ուրախալի է:

Հայկանուշ Ալոյան

http://haymedia.am/?p=8934&l=am%2Fhayereni+dasyntacner+stambulum%D5%9D+islamacac+hayeri+hamar