Բեկթաշի տարիկաթ[1]՝. «Թուրքիան մեղավոր է անմեղ հայերի թափված արյան համար»

Բեկթաշիական տարիկաթը Ալբանիայի հոգևոր կյանքում խորհրդանշական երևույթ է: Սա մուսուլմանական սուֆիական տարիկաթ է, որը հիմնադրվել է XIII դարում: Կրոնով մոտ են շիաներին, չնայած որ տարրեր են առկա նաև քրիստոնեությունից: Իսլամի ամենաազատական ճյուղն է: Տարիկաթի առաջնորդի ազդեցության մասին, ով նաև համաշխարհային  բեկթաշի տարիկաթի ղեկավարն է, Բաբա Մոնդին ասում է, որ նրան հանդիպման պատվին են արժանացնում համաշխարհային կարգի քաղաքական գործիչները: Հռոմի Պապ Ֆրանցիսկոսը 2016 թ. ընդունել է Բաբա Մոնդիին: «REGNUM» լրատվական գործակալության թղթակիցը  Տիրանայում ՝Բաբա Մոնդիի նստավայրում, նրա հետ զրուցել է հավատքի, քաղաքականության և Ռուսաստանի մասին:

– Ձեր տարիկաթը հարյուրավոր տարիների պատմություն ունի: Ներկայում ի՞նչ է ներկայացնում բեկթաշի տարիկաթը: Ո՞ր երկրներում են նրանք ապրում. Նրանց հավատքն ի՞նչ է իրենից ներկայացնում:

– Մեր հավատքն արդեն 800 տարվա պատմություն ունի: Մեր հետևորդներն ապրում են աշխարհի երեսունմեկ երկրներում, այդ թվում և` Ռուսաստանում, ինչպես նաև` Ալբանիայում, Հունաստանում, Մակեդոնիայում, Մոնտենեգրոյում, Աֆղանստանում, Ադրբեջանում, Թուրքիայում, Սերբիայում, ԱՄՆ-ում: Ըստ մեր տվյալների՝ աշխարհում 150 մլն բեկթաշի կա:

Մեզ անվանում են իսլամի առավել խաղաղ և ազատական ուղղություն: Մենք կարևորում ենք անհատի ազատ ընտրությունը: Այդ թվում` կրոնական ընտրությունը: Մարդը պետք է հարաբերվի հավատքին հասուն տարիքում, գիտակցաբար: Եվ այդ հավատքը պետք է լինի նրա ներքին պահանջը: Աղոթքի համար անձը պետք է գնա տաճար այն ժամանակ, երբ զգում է դրա կարիքը, այ ոչ թե որոշակի օրերի և ժամերի, ինչպես` աշխատանքի:

Մենք անձի նկատմամբ որևէ բռնություն չենք ընդունում. մեր հավատքը միշտ կամավոր են ընդունում: Բայց եթե ընդունել ես այն, ապա պետք է հնազանդվես պատվիրաններին՝ հավատալ Աստծուն՝ Ալլահին և Մուհամմեդ մարգարեին, աղոթել, ծոմ պահել, ողորմություն տալ և ուխտի գնալ:

Մենք ինքնաբավ ենք: Մեր տարիկաթը ինքն է հոգում իր կարիքները: Մենք ունենք մշակելի հողատարածք, բացի այդ` եկամտի այլ աղբյուրներ էլ ունենք: Եվ մենք մեր ունեցածը կիսում ենք ուրիշների հետ: Օրինակ` կարիքավորների հետ: Մեզ կարող են դիմել տարբեր դավանանքի ներկայացուցիչներ և օգնություն խնդրել: Մենք աջակցում ենք նրանց, ովքեր բժշկական օգնության կարիք ունեն, ցանկանում են կրթություն ստանալ: Մեր տունը հյուրընկալ է:

Մեր կանայք գլխաշոր չեն կրում, հիջաբ չեն հագնում: Գլխաշորով կնոջը կարելի է ծածկել միայն ամոթից դրդված: Այն էլ այն դեպքում, եթե լուրջ բան է կատարել: Անգամ այդ դեպքում բարեկամների որոշմամբ է գլխաշոր կրում: Տաճարում մեր կանայք աղոթում են տղամարդկանց հետ միասին: Մենք ամենից առաջ հավասար իրավունքների կողմնակից ենք: Մեզ մոտ բազմակնություն չկա: Չկա նաև այնպիսի տգեղ երևույթ, ինչպիսին է անչափահասների հետ ամուսնությունը: Խստիվ արգելվում են ամուսնությունները հարազատների միջև:

Պահպանելով մեր սովորությունները՝ փորձում ենք քայլել ժամանակի հետ: Քաղաքակրթության ձեռքբերումներին քամահրանքով չենք վերաբերվում:

– Ինչպե՞ս եք վերաբերվում կրոնական ծայրահեղականությանը, կրոնական և էթնիկ հենքի վրա ծագած պատերազմներին ու հակամարտությանը:

– Մեր կրոնը կտրականապես մերժում է որևէ ծայրահեղականություն: Մենք խաղաղության կողմնակից ենք: Դա է մեր խնդիրը:

Սակայն մարդ արարածն ունի երեք ամենաոխերիմ թշնամի՝ անտարբերությունը, աղքատությունն ու եսասիրությունը: Չարաշահելով այդ հատկանիշները՝ քաղաքական գործիչները հրահրում են պատերազմ ու հակամարտություն: Մանիպուլյացիայի են ենթարկում մարդկանց: Արդյունքում մահանում և տառապում են անմեղ մարդիկ: Հիշենք, թե որքան անմեղ հայեր սպանվեցին Թուրքիայում: Թուրքիան մեղավոր է անմեղ հայերի թափված արյան համար: Եվ` թե որքան անախորժություններ են բերում այդ երկրի գլխին Թուրքիայի քաղաքական գործիչները: Աշխարհում որքան թշվառություն և բռնություն կա, հաճախ` հավատը պաշտպանելու պատրվակով:

Մենք պետք է պայքարենք պատճառների, այլ ոչ թե հետևանքների դեմ: Պատերազմը արդարացված է, երբ պաշտպանում ես քո երկիրը, քո հողն ու ժողովրդին: Առանց հայրենիքի` հավատք գոյություն չունի: Բայց ինձ համար ակնհայտ է, որ հավատքը չպետք է լինի մասնագիտություն, առավել ևս` բիզնես: Հավատքը չպետք է առաջնորդվի քաղաքականության շահերով: Ահա հենց սա է ճշմարիտ հավատը:

-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում ժամանակակից Ռուսաստանը:

-Որպեսզի հասկանանք Ռուսաստանը, պետք է ապրեք այնտեղ՝ հենց Ռուսաստանում: Բայց ես քաջ ծանոթ եմ Ձեր մեծ գրողների ստեղծագործություններին: Կարող եմ ասել, որ ռուս գրականության մեջ կարելի է գտնել դավանանքի արձագանքները: Առաջին հերթին Լև Տոլստոյի վեպերում իր հոգևոր ճանապարհի փնտրտուքներն են: Հատկապես` «Հարություն» վեպում: Լև Տոլստոյին բեկթաշի ենք համարում: Եվ մենք վստահ ենք, որ նա հենց այդպիսին էլ եղել է: Երբ ես կարդացի Ալեքսեյ Տոլստոյի «Գողգոթայի ճանապարհին» ստեղծագործությունը, մեր ներքին փնտրտուքների հետ անալոգիա տեսա:

Ալբանիան, ինչպես և Ռուսաստանը, հալածանքների սարսափելի ժամանակների միջով է անցել: Այդ թվում և` կրոնական գործիչների դեմ ուղղված: Բեկթաշիներին ոչնչացրել և հետապնդումների են ենթարկել: Շատերը մահացան: Ես ինքս սերում եմ բեկթաշիների ընտանիքից: Երկու բարձրագույն կրթություն եմ ստացել: Էնվեր Խոջայի բռնությունների տարիներին մեր տանն էր թաքնվում այն ժամանակվա բեկթաշիների համաշխարհային առաջնորդը: Ես, մինչ առաջնորդ դառնալը, ինքնազարգացման երկար ճանապարհ եմ անցել: Մենք շատ ընդհանուր բան ունենք այն ռուսների հետ, ովքեր նույնպես ձգտում են գտնել իրենց հոգևոր ուղին:

[1] Տարիկաթ տերմինն առաջացել է դեռևս 9-րդ դարում և ենթադրել տարբեր բարոյահոգեբանական մեթոդներ, որոնց օգնությամբ սուֆին կարող էր հասնել իր վերջնական նպատակին, այն է` անէանալ աստծո մեջ: Աստծուն միաձուլվելու գերագույն միստիկական վիճակը կոչվում էր հալ: Տարիկաթը բաղկացած էր 7 կանգառներից, որոնք կրում էին մակամ անվանումը: Այդ մակամներից յուրաքանչյուրն իրենից ներկայացնում էր տվյալ փուլին հատուկ հոգեվիճակ (Бертельс Е. Э., Происхождение суфизма и зарождение суфийской литературы, http://farhang-alshia.narod.ru/karbin/suf7.html ) (12.10.2009):

http://novostink.ru/interviews/178486-bektashi-turciya-vinovata-v-prolitoy-krovi-nevinnyh-armyan.html

Ռուսերենից թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը

Akunq.net