Տրապիզոնի Սյուրմենեի հայերը

1819 թ. ապրած տրապիզոնցի Բժշկյանի համաձայն` «Սյուրմենեցիները, որոնք բոլորն էլ հույներ ու հայեր էին, հայդուկներ էին: Հայ եղողները, Համշենից եկած լինելով, մինչ օրս հայերեն են խոսում: Նրանք պահպանել են նաև իրենց հայկական մականունները: Նրանց շարքերում կան քիստոնեական հավատքն իմացող, խաչը երկրպագող և գաղտնի կերպով եկեղեցիներին օգնող մեծահասակներ»:

1847 թ. սուլթան Աբդուլ Մեջիդի կողմից հետախուզական նպատակներով սույն շրջանն ուղարկված Ֆերուհան բեյի համաձայն` թեև Սյուրմենեի բնակչությունը 1715 թ. մահմեդականություն էր ընդունել, սակայն մեծ մասը ներկայում (19-րդ դարի կեսերին) հայերեն էր խոսում: Միություն և առաջադիմություն կուսակցության կողմից 1913 թ. տրված Թյուրքյուվասը անվանումը հաստատում է, որ այս շրջանն անվանակոչվել է այդ հանգամանքների պատճառով:

Տրապիզոնի շրջանները` Աքչաաբաթ և Սյուրմենե

Տրապիզոն քաղաքում ապրում էր 5539 հայ, իսկ շրջակա գավառներում` 10.779: Քյուչյուք Դորանա նավահանգստի շուրջը մեկտեղված 20 գյուղեր 18-րդ դարի սկզբներին հիմնվել էին համշենցիների կողմից:
Շատ խիտ անտառներով ծածկված այս շրջանը հայերը վերածել են բերքատու հողերի և սկսել ծխախոտ ու պնդուկ աճեցնել այստեղ:

951 բնակիչ ունեցող Զեֆանոսում կային Սուրբ Թորոս եկեղեցին ու մեկ դպրոց, 147 բնակիչ ունեցող Քոմրայում` Սուրբ Փրկիչ եկեղեցին, 400 բնակիչ ունեցող Քալաֆաքայում` Սուրբ Գևորգ եկեղեցին ու մեկ դպրոց, իսկ 1210 բնակիչ ունեցող Սյուրմենեում` Սուրբ Գևորգ եկեղեցին: Սիֆթերը և Աբիոնն հավելյալ` 20 բնակավայրից բաղկացած այդ շրջանում ապրում էր 6500 հայ:

Իսկ Տրապիզոնի հարավ-արևմուտքում գտնվող 16 գյուղերից բաղկացած շրջանում կային մոտ 7000 հայեր, որոնցից 3517-ը ապրում էր Աքչաաբաթում: Այդ գյուղերից գրեթե յուրաքանչյուրում առկա էր մեկ եկեղեցին, երբեմն էլ` մեկ դպրոց:

Հայերը տարածված էին ներքոհիշյալ գյուղերում` Զավարդիյա, Մալա, Աղրո, Օրուս-Սաթարի, Ունիֆա, Ազրեթ, Էլմանոց, Թոց, Ըչաքսա, Ըլանոց, Լագանա, Քարագա, Հորհորուդ, Քուհլա, Մանջթչելեր, Քալոնյա, Օլասա…

Սյուրմենեի գավառ` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ, Սուրբ Թորոս, Սուրբ Գևորգ, Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցիներ:

Մալա գյուղ` Սուրբ Գևորգ եկեղեցի:
Աղրո գյուղ` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ:
Օրուս-Սաթարի գյուղ` Սուրբ Կարապետ եկեղեցի:
Լագանա գյուղ` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ:
Ըչաքսա գյուղ` Սուրբ Գևորգ:

https://www.facebook.com/AnatoliaArmenians/photos/a.584574721645950.1073741953.108563409247086/584574728312616/?type=1&theater
Թարգմանեց Մելինե Անումյանը
Akunq.net