Թուրք լրագրող, 1915թ. Հայոց ցեղասպանության կազմակերպիչներից Ջեմալ փաշայի թոռը՝ Հասան Ջեմալը, հերթական հոդվածն է նվիրել Հայոց ցեղասպանությանը, հայ և թուրք ժողովուրդների՝ պատմության վերաբերյալ զգացողություններին։
T24 կայքում հրապարակված հոդվածը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ.
«Ցավը, հուզմունքն ու Անատոլիայի կարոտն ԱՄՆ-ից դեպի Անատոլիա և Ստամբուլ ձգվող արմատներով հայերի հետ անցկացրածս երկու օրվա ընթացքում ինձ չլքեցին։ Այդ 2 օրերի ընթացքում գլխումս անընդատ պտտվում էր ցավերով լի հիշողություններից բաղկացած մի զգացմունք և մտածմունք։
Նյու Յորք
Անունը՝ Հակոբ Ադամյան, 80 տարեկան է, Սիրիայի Հալեպ քաղաքից։
Իմ վերջին՝ «1915թ. Հայոց ցեղասպանություն» գիրքն ինքնագլուխ, առանց որևէ մեկին հարցնելու արևմտահայերեն է թարգմանել։
Աթոռին նստած՝ հայերենով կարդում է գրքիս նախաբանը…
Ձայնը խուլ է, հուզված..
Չեմ հասկանում, սակայն հուզվում եմ։
Որոշ մասեր կարդում է բանաստեղծության նման։
Հրանտ Դինքի մասին լինելու պատճառով՝ վերջին մասն ավելի զգացմունքով, դողացող ձայնով է կարդում։
Իրական խաղաղությունն ու ժողովրդավարությունը, ցավոք, միշտ միակողմանի ցավերի միջով անցնելով են տրվում, Հրանտ Դինքի օրինակով՝ միայն մեծ գին վճարելով է հնարավոր լինում հասնել դրան։
Հակոբ Ադամյանը կամ պարոն Հակոբը մի առավոտ ԱՄՆ-ում մեր սրտի լարերին այնպես է դիպչում, որ մի պահ ցավ ենք զգում։
Ցավերով լի հուշերի առաջացրած զգացմունքները պտտվում են գլխումս։
Տիկին Անահիտի լիբանանյան ճաշարանում օղի խմելիս, ժողովրդական երգեր լսելով Ստամբուլի անուրջներում սուզվելիս, իմ ելույթների շուրջ վիճելիս դարձյալ նույն բանն եմ մտածում։
Մարդն արմատներից ոչ կարողանում է պոկվել, ոչ մոռանալ դրանք։ Այդ շրջանակներում նաև ցավ կա։
Հրեաները՝ Հոլոքոստը, հայերը՝ 1915թ. ցավը միշտ վառ պահելով` ժամանակի հետ այն դարձրել են գոյատևման համար հիմք։
Գուցեև վախենում են այդ ցավերը մոռանալ։
Եվ իմ ուղեղում այդ դասական հարցն է առաջանում։
Վերքերը թարմ պահելը մեզ անցյալի գերին չե՞ն դարձնում։
Այսինքն՝ պատմության գերին…
Անցյալը մոռանալ, իհարկե, պետք չէ։
Տեղի ունեցածը չենք կարող փոխել։
Սակայն անցյալի հետ կարող ենք մաքրել հաշիվները։
Հայերն ինչպես որ վախենում են անցյալը մոռանալուց, մենք էլ վախենում ենք այն հիշելուց։
Վախենում ենք այնպես, կարծես զոմբիները դուրս են գալու և մեզ հում-հում ուտեն։
Գալու է մի օր, որ բոլորս հասկանալու ենք անցյալի ցավը, և չենք ատելու միմյանց։ Գալու է օրը, որ մենք այս հողերում գտնելու ենք մեր «կորսված պատմությունը»։ Ահա այդ ժամանակ պատմությունը դադարելու է բեռ լինել մեզ համար։ Մեր պատմության հետ մեկտեղ՝ մենք էլ ենք ազատվելու։
Բայց կկարողանա՞նք դա անել։
ԱՄՆ-ում իմ ելույթների ընթացքում ասել եմ՝ տաբուներից, դոգմաներից, նախապաշարմունքներից որքան ազատվենք, «իմ հայրենասիրությունը քոնից լավն է» մտածելակերպից որքան կտրվենք, այնքան հանգիստ կկարողանանք հասնել մնացածին։
Բացատրեցի, որ քանի դեռ գիտակցությունն ազատ չէ, քննադատությունը կենսակերպ ենք դարձրել, անհնար է քայլել խաղաղության և ժողովրդավարության ճանապարհով։
Խաղաղության հասնելու համար բոլոր տարբերություններից, խաղաղ և հանգիստ նույն հարկի տակ ապրելուն խանգարող ազգայնականությունից ազատվել է պետք։
Դրա համար անձին հաճախ ինքն իր հանդեպ բռնություն գործադրել, իր միջի քարերը տեղից շարժել է պետք. և դա բացատրեցի, որքան կարող էի»։
Leave a Reply