Երկու իսլամացած հայի պատմություն

Պոլսահայ լրագրող Արիս Նալջըն թուրքական T24 կայքում «Իսլամաց(վ)ած հայեր» վերնագրով ծավալուն հոդված է հրապարակել և անդրադարձել Ստամբուլում նոյեմբերի 2-4-ը նույն թեմայով կազմակերպված գիտաժողովին և իսլամ ընդունած հայերի խնդիրներին:

Մի կողմից` նա գրում է, որ Դերսիմից և Դիարբեքիրից իրենց ինքնությունը բացահայտած հարյուրավոր ընտանիքներ իրեն Ֆեյսբուքով նամակ են գրում, խոսում ինքնության մասին և միաժամանակ պահանջում, որ Նալջըն «հոդվածներում այդ մասին չգրի»:

Մյուս կողմից` հոդվածագիրը շեշտում է, որ իսլամացած հայերն արդեն խոսում են իրենց ինքնության մասին և նշում, որ «իրենք գոյություն ունեն»: Հեղինակն իր հոդվածում ներկայացրել է իսլամ ընդունած երկու ընտանիքի պատմություն: Դրանք նմանվում են նրանով, որ երկու դեպքում էլ հերոսները ցանկանում են վերականգնել հայկական ինքնությունը և երեխաներին հայկական ավանդույթներ սովորեցնել: Պատմությունները որոշ կրճատումներով ներկայացված են ստորև:

Բիրսեն Գուլունայի ընտանիքի պատմությունը                      

Ես Էրզրումի Աշքալեի շրջանից եմ, տարիներ առաջ հայտնաբերեցի, որ հայրս հայ է: Մայրս էլ էր ասում այդ մասին, սակայն ես չէի կարողանում հավատալ, հետո հորս ժառանգությունն ուսումնասիրելիս ամեն ինչ պարզ դարձավ: Նաև իմացա, որ մորս հոր անունն էլ ոչ թե Բայրամ է, այլ Գրիգոր, իսկ հորս մոր անունը Արզի է: Մինչ այդ կարծում էի, թե մենք ալևի ենք: Հորեղբայրներս էլ հաստատեցին, որ պապերս հայ են: Մայրս ինձ «Միրջիյան» էր անվանում: Փոքր ժամանակ ինձ խրատում էին, թե երբ թուրքերը գան մեզ մորթելու, կասես «Փառք Ալլահին` մենք մուսուլման ենք»:

Էրզրումում 1915թ. ցեղասպանության ժամանակ գյուղացիները տատիկիս զինվորների ձեռքից փրկելու համար թաքցնում են խոտի մարագում: Ես` որպես բոլոր ժողովուրդների եղբայրության համար պայքարող մարդ, ազգային պատկանելիությունս բացահայտելուց հետո իմ սպանված նախնիների համար երկար ժամանակ լաց եմ եղել: Դրանից հետո, երբ հարցնում են, մշտապես պատասխանում եմ, որ հայ եմ: Այժմ ուզում եմ հայ լինելս հաստատել նաև պաշտոնական փաստաթղթերով: Չգիտեմ` ինչպես և որտեղ պետք է դիմեմ:

Դիարբեքիրից Ջեմալի պատմությունը

Սիվերեքում և Դիարբեքիրում հարևանները մեզ գյավուրի ընտանիք էին համարում: Փախչելով փրկվում է ութ տարեկան Ջեմիլը (հորական պապուս հայրը), Ալթունը (հորական պապիս մայրը), նրա երկու եղբայրները և նրանց հորեղբոր որդին` 10 տարեկան Ալին: Նրանք մի քանի օր թաքնվում են գերեզմանոցում, որից հետո նրանց որդեգրում է Սիվերեքի նշանավոր ընտանիքներից մեկը:

Վախից միմյանց երբևէ իսկական անուններով չդիմեցին: Հայերենի էին անցնում միայն այն ժամանակ, երբ երեխաներից գաղտնի խոսելու բան ունեին:  Այդ դեպքերից բացի` երբևէ հայերեն չէին խոսում, երեխաներին էլ հայերեն չսովորեցրին: Գիտենք միայն, որ Ալիի հոր անունը Պողոս է եղել, որն 8-9 եղբայր է ունեցել, և բոլորն էլ նահատակվել են:

Ինչ վերաբերում է իմ մորական կողմին, գիտեմ որ պապուս անունը Սարգիս է եղել, որը 7-8 տարեկանում որբացել է: Տատիկիս անունն էլ Ռուքիյե է, որը որբանում է չորս տարեկանում: Նա մեծանում է իրեն որդեգրողների ընտանիքում: Ռուքիյեն Ռուսաստանում հորաքույր ուներ և մինչև մահը նամակագրական կապ է ունեցել նրա հետ: Նամակները, որոնք հայերեն էին գրվել, ցավոք չեն պահպանվել: Սարգիսը և Ռուքիյեն երեխաներից գաղտնի հայերեն էին խոսում, իսկ անցյալի մասին ընդհանրապես չէին պատմում: Նրանք մուսուլմաններին աղջիկ չէին տալիս և միմյանց հետ էին ամուսնանում: Նրանց ընտանիքն այնուհետ Սիվերեքից տեղափոխվում է Դիարբեքիր: 

http://civilnet.am/2013/11/07/stories-of-two-islamized-armenians