Այնտեղ՝ հեռվում, մի հարևան կա. իսլամացած հայի տպավորությունները Հայաստան այցից

Տրապիզոնցի իսլամացած մի հայ՝ Նեդիմ Քարաելը, այցելել է Հայաստան և կիսվել իր տեսածների, զգացածի ու մտածածի մասին։ «Ակօս» թերթում հրապարակված նրա հոդվածը ներկայացնում ենք թարգմանաբար.

«Երկար ժամանակ է՝ ցանկանում էի Հայաստան այցելել։ Վերջապես այս ամառ կարողացա։ Ընկերոջս՝ Սերհաթի հետ շատ էինք Վրաստան այցելում, Սերհաթի մայրը հույն է, հայրը՝ հայ։ Նա հրաշալի հայերեն գիտի և նախկինում բազմիցս եղել է Հայաստանում։ Երբ առաջարկեց միասին մեկնել Հայաստան, անգամ չմտածեցի։ Բաթումիից Թբիլիսի, իսկ այնտեղից՝ Երևան. 650 կմ։ Վիզայի մասին հետաքրքրվողներին տեղեկացնեմ՝ սահմանին 5 րոպեում ստացանք մուտքի արտոնագիրը։ Միայն հարցրին, թե որ հյուրանոցում ենք մնալու։

Հայաստան մտնելուն պես պատկերը փոխվեց։ Երեկոյան 21։00-ին հասանք Երևան։ Այստեղ իրական մայրաքաղաքային միջավայր էր, փայլուն լույսերով քաղաքը դիմավորեց մեզ։

Մայրաքաղաքի երթևեկությունը կանոնավոր է, հետիոտներին ցուցաբերվող հարգանքը, մարդկանց հագուկապը (հատկապես կանայք նորաոճ են և խնամված) եվրոպական մայրաքաղաքի տպավորություն թողեց։

Հասնելով մեր հյուրանոց՝ զգացինք, որ երկուսս էլ քաղցած ենք. հիանալի թանապուր և մսով կերակուր ուտելուց հետո հյուրանոցի մոտ գտնվող սրճարանում նստեցինք և սկսեցինք մտածել, թե ուր ենք այցելելու վաղը։

Առաջինը, ինչ ցանկանում էի տեսնել, Ծիծեռնակաբերդն է՝ Հայոց ցեղասպանության հուշարձանը։

Ծիծեռնակաբերդն անմար կրակով, 44 մետրանոց հուշարձան է, որը խորհրդանշում է Արևմտյան Հայաստանը։ Այն բավական ազդեցիկ կառույց է և հայերի վերածնունդն է խորհրդանշում։

Աշխարհագրական դիրքով Ստամբուլին և Հռոմին նման Երևանը տեղ-տեղ հարթ, իսկ տեղ-տեղ բլրային է։

Մենք էլ մեր ժամանման հաջորդ օրն այդ բարձունքներից մեկն ենք մագլցում։ Անմար կրակը, կնոջ ու լացող երեխաների լսվող ձայնը, հետո հնչող երաժշտությունը ձեզ պատմության մութ էջերն են տեղափոխում։

Թանգարանում ցուցադրվող նկարներին, 1915թ. պատկերներին և դեռ լաց լինող երեխաների ձայներին չդիմանալով՝ հեռանում ենք թանգարանից։ Օրվա մնացած մասը պատահական անցորդների հետ զրուցելով է անցնում։ Ինձ ամենաշատը հետաքրքրում է այն, թե ինչ են մտածում նրանք թուրքերի մասին։ Մեկը Հրանտ Դինքի սպանությունն է հիշում, մյուսը՝ հիշում 1915թ-ը։ Ժողովուրդների բարեկամությանը հավատացող էլ կա, «այս վերքը երբեք չի սպիանա» ասող էլ։

Հաջորդ օրը, մինչ Երևանը քնած էր, մենք Խոր Վիրապ ուղևորվեցինք։ Այնտեղ մեկնելուս պատճառն Արարատի պատկերը տեսնելն էր…թվում է՝ ձեռքդ մեկնես, կհասնես նրան։

Երբ հասանք Խոր Վիրապ, մինչև Արարատ ձգվող կանաչ դաշտերը, որը միայն նկարներով էինք տեսել, ավելի խոր հույզեր առաջացրին։ Մինչև Արարատի փեշերը քայլելու հեռավորություն է… բարեկամությունը՝ չափազանց հեռու։

Այն գյուղերում, որտեղ մենք եղանք, մարդիկ աղքատ էին, բայց բավական հյուրընկալ։ Արմատներով Վանից մի ընտանիք Վանի կարոտի մասին էր պատմում։ Մի մորաքույր մեզ թան է հյուրասիրում և բարի ախորժակ մաղթում։ Բոլորս ծիծաղում ենք։ Ապա երկար-երկար խոսում ենք Անատոլիայի մասին։ Մի երիտասարդ Հրանտի մասին է սկսում խոսել. այս անգամ երկա՜ր լռում ենք…

Հայաստանում գտնվելուս 6 օրերի ընթացքում Երևանից դուրս Վանաձոր, Էջմիածին, Գավառ և Կապան քաղաքներն այցելելու հնարավորություն էլ ունեցանք։ Ամեն տեղ մեզ հարգանքով էին ընդունում։

Հասկանում եմ, որ թշնամությունը ժողովրդի մեջ չէ, այլ՝ որոշակի խմբերի կողմից և քաղաքականության մեջ օգտագործվող փաստարկ։

Աշխարհի որ անկյունն էլ գնանք, բոլոր ցավերը միմյանց այնքան նման են, բոլոր վերքերն այնքան նույնն են… Մանկությունից ի վեր կոտորածների վերաբերյալ բազմաթիվ պատմություններ եմ լսել. դրանք վախով, սարսափով էի լսում, սակայն այժմ դրան այլևս չեմ դիմանում։ Մենք բոլորս ինչ-որ կերպ բռնաբարության ու կոտորածի երեխաներ ենք։ Այդ կոտորածը բոլորիս է պատկանում և բոլորս նույն տեղից ենք գալիս։ Չապաքինված բոլոր վերքերը մեզ են պատկանում։ Դրանք նույն տեղից են արյունահոսում…

http://www.tert.am/am/news/2013/11/02/armenia-nadim/