«Le Monde diplomatique». Թուրքիայի հիվանդ սուլթանը

NEWS.am-ը զգալի կրճատումներով  ներակայացնում է «Le Monde diplomatique» ամսաթերթի անգլիական հրատարակության խմբագրական բաժնի տնօրեն Ուենդի Կրիստիանասենի նույն ամսաթերթում հրապարակված հոդվածը:

Վարչապետ Ռեջեբ Թայիբ Էրդողանի արձագանքն այս ամառ Թուրքիայում ծագած ապստամբական շարժմանը վկայում է նրա հեղինակության անկման մասին: Սական Արդարության եւ զարգացման նրա կուսակցությունը (ԱԶԿ) հիմնված էր համընդհանրության ու պրագմատիկ փոխզիջման սկզբունքների վրա:

Այն ժամանակ, երբ թուրքեր փորձում էին իմաստավորել այս ամառ Ստամբուլում եւ երկրի մի շարք այլ քաղաքներում բողոքի դրսեւորման ազդեցությունը, Բոսֆորի համալսարանում քաղաքագիտության պրոֆեսոր Եշիմ Արատը մատնանշել է պարադոքս. «Առավել հաճախակի է դառնում, երբ ժողովրդավարությունն ու ամբողջատիրությունը քայլում են ձեռք ձեռքի տված, եւ ոչ միայն Թուրքիայում»:

Եթե բողոքի ցույցերը ուղղված չեն իշխող Արդարություն եւ զարգացում կուսակցության դեմ, ապա դրանք ուղղված են վարչապետ Ռեջեբ Թայիբ Էրդողանի դեմ, որը 2014-2015թթ. կբախվի երեք ընտրությունների հետ. 2014թ.-ի մարտին տեղական ընտրություններ, նախագահական ընտրություններ օգոստոսին եւ խորհրդարանական ընտրություններ 2015թ. հունիսին: Իր գլխավորությամբ նախագահի ինստիտուտի ամրապնդման Էրդողանի հավակնությունները իշխանությունների կողմից «Գեզի» այգում բողոքի ցույցերի հանդեպ արձագանիքց հետո դժվար թե հաջողության հասնեն: Բողոքի ցույցերից հետո լիրայի փոխարժեքը կտրուկ նվազեց: Սիրիայի հանդեպ նրա քաղաքականության հետ կապված հարցերն ավելացան մայիսի 11-ին սիրիական սահմանին մոտ Ռեյխանլիում 50 հոգու մահվան պատճառ դարձած ավտոմեքենաների պայթյունից հետո:

Առաջին անգամ Թուրքիան վստահորեն առաջնորդող Էրդողանը հայտնվեց բարդ իրավիճակում: Երբ սկսվեց ճգնաժամը, չէր երեւում, որ նրա հեղինակությունը վտանգված է: Նրան հարկավոր էր բնակչության՝ 2011թ. իր օգտին քվեարկած 50 տոկոսի աջակցությունը, ուստի ցուցարարներին մեղադրեց, որ իրենք «սադրիչներ» են, որ արեւմտյան ԶԼՄ-ներում լուսաբանվածը կեղծ է եւ ստիպեց լռել հայրենական ԶԼՄ-ներին: Սոցիալական վերահսկողության վերջին փորձրեը(ալկոհոլային խմիչքի վաճառքի սահմանափակում, արհեսատական վիժումների արգելում) հարուցեցին առաջադեմ թուրքերի զայրույթը, սակայն նվաճեցին պահպանողական մահմեդականներ քվեները:

Հիմա Էրդողանը թուրքական հասարակության մի հատվածը տրամադրում է մյուսի դեմ՝ ձգտելով իշխանության ավելացման: Արդարություն եւ զարգացում կուսակցությունը թեեւ ժողովրդավարական չէ, դարձել էր ժողովրդավարացման ուժ, որը բարձրաշխարհիկ հասարակության շարքեր է ներառել մինչ այդ դրա անդամ չհանդիսացող մարդկանց: Էրդողանի խարիզման անգամ արաբական աշխարհում հիացմունք առաջացրեց:

Նրա ամբողջատիրությունը դուրս մնաց աշխարհի ուշադրությունից, թեեւ Թուրքիայում զգուշանում էին անպատժելիությունից եւ կլանային կապիտալիզմից, Ֆեթհուլահ Գյուլենի իսլամիստական շարժման՝  ոստիկանություն ու դատական համակարգ ներթափանցումից, որը ճնշեց ԶԼՄ-ին, ձերբակալեց բազմաթիվ լրագրողների եւ կառավարության այլ քննադատների:

Էրդողանը կարող է հայտարարել է խորհրդարանական վաղաժամկետ ընտրությունների մասին՝ հույս ունենալով, որ նախագահական համակարգի հաստատման համար սահմանադրությունը փոխելու նպատակով բավարար քանակությամբ տեղեր ձեռք կբերի, թեեւ այս ռազմավարությունը դժվար թե արդյունք տա: Նա կարող է կուսակցության մեջ կարգապաահական նորմեր մտցնել, որոնք թույլ կտան իրեն չորորդ անգամ վարչապետ դառնալ: Սակայն ԱԶԿ-ում ակնհայտ է թշնամանքը, եւ չի բացառվում Մարգարետ Թետչերի ճակատագիրը կամ Պուտինի առաջարկած սցենարն այն մասին, որ վարչապետ կընտրվի Աբդուլահ Գյուլն ու կհավաքի իր սեփական խումբը: Օրհան Փամուքը վերջերս Էրդողանին համեմատեց հիվանդ սուլթանի հետ: Կարո՞ղ է արդյոք կուսակցությունը նրան պահելու ելք գտնել ու կամուրջներ կառուցել:

http://news.am/arm/news/169544.html