«Հայկական ինքնությունը Թուրքիայում երկար ժամանակ դեմոնացված էր»

Ըստ թուրքական Zaman թերթի արտաքին քաղաքական նորությունների խմբագիր Մուստաֆա Էդիբ Յըլմազի՝ անհատական նախաձեռնությունները Թուրքիայում քաղաքացիական հասարակության մակարդակում են, ու դա այն զգացմունքը չէ, որը կիսում է իշխանությունը։

– Պարոն Յըլմազ, Հայաստան–Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի ձախողման տարբեր պատճառներ կարող են նշել կողմերը, սակայն կուզենայի, որպեսզի Դուք գնահատեիք Թուրքիայի ԱԳ նախարար Ահմեդ Դավութօղլուի կողմից «զրո խնդիր հարեւանների հետ» քաղաքականության համատեքստում: Թուրքիայի կողմից գործընթացը սկսելը, ապա արգելակելը հայ–թուրքական հարաբերությունների հարցում ինչո՞վ եք բացատրում:

– Կարծում եմ, որ կառավարությունը հասկացավ, որ իրականում ամեն ինչ ավելի բարդ է իրագործել, քան իրենք նախկինում էին կարծում։ Գիտակցեցին, որ դժվար է միաժամանակ կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ եւ բացել սահմանը: Դա, ըստ էության, մի նախաձեռնություն էր, որը հետագայում պարզվեց, որ պահանջում էր շատ ավելի մեծ ջանքեր եւ խիզախություն։

Հիմա հարցն այն է, թե արդյոք հնարավո՞ր է գործընթացը նորից սկսել։ Ես կարծում եմ, որ մոտ ապագայում հազիվ թե նման բան լինի, որովհետեւ չորս տարի առաջ, երբ արձանագրությունները նախաստորագրվեցին եւ պետք է ստորագրվեին, այն ժամանակ կար շատ ուժեղ միջազգային աջակցություն։ Մինչդեռ այսօր մենք նման օժանդակություն չենք տեսնում միջազգային հանրության կողմից:

– Ադրբեջանի իշխանությունների վերաբերմունքը Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերությունների հնարավոր կարգավորման նկատմամբ բավական ցայտուն է դրսեւորվում՝ սկսած Հայաստան–Թուրքիա արձանագրությունների գործընթացից, մինչեւ Թուրքիայի նախագահ Գյուլի կողմից Սերժ Սարգսյանին նախագահական ընտրություններից հետո շնորհավորելու առիթը: Ինչպե՞ս կբացատրեք այս երեւույթը:

– Թուրքիայի համար Ադրբեջանն անփոխարինելի դաշնակից է տարածաշրջանում։ Ուստի ես չեմ կարծում, որ Թուրքիայի վերաբերմունքը այս ամբողջ հակամարտության նկատմամբ կփոխվի, եթե, իհարկե, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ փոխըմբռնում չլինի: Մենք պետք է հիշենք, որ սահմանների փակումը չէ հակամարտության պատճառը, այլ հակամարտության արդյունքն է:

– Թուրքիայում, քաղաքական գործընթացներից բացի, հասարակական տրամադրությունների փոփոխություն է նկատվում մտավորականության մոտ առհասարակ Հայաստանի եւ հայ ժողովրդի նկատմամբ վերաբերմունքի առումով։ Դուք, որպես ԶԼՄ–ի ներկայացուցիչ, զգո՞ւմ եք այդ փոփոխությունները:

– Ասեմ, որ այս ճակատում մենք իսկապես մեծ բարելավում ենք նկատում: Այսօր Թուրքիայում շատ անհատներ կան, որոնք իրենց անհատական նախաձեռնություններով ինչ-որ բան են անում, օրինակ՝ նախաձեռնում են Հայաստանից «ներողություն խնդրելու» այդ գործընթացը: Իհարկե, չի կարելի մոռանալ, որ այդ նախաձեռնություններն անհատական են եւ ամբողջապես քաղաքացիական հասարակության մակարդակում են, դա այն զգացմունքը չէ, որը կիսում է Թուրքիայի իշխանությունը։ Բայց օբյեկտիվ առումով մենք, անշուշտ, պետք է տեսնենք ու նկատենք տարբերությունը կառավարության եւ, եթե ոչ ամբողջ հասարակության, ապա գոնե հասարակության որոշ հատվածների միջեւ:

Հայկական ինքնությունը, կարելի է ասել, բավական երկար ժամանակ դեմոնացված էր Թուրքիայում, նույնիսկ այն աստիճան, որ երբ որեւէ մեկին անվանեին «հայի որդի ես», դա վիրավորանք էր համարվում: Ես կտրականապես դեմ եմ նման մոտեցումներին: Ազգությունը մենք ինքներս չենք ընտրում, եւ դա այն գործոնը չէ, որով կարող ես հպարտանալ կամ չհպարտանալ։ Ես, օրինակ, քրդերի, թուրքերի միջեւ ոչ մի տարբերություն չեմ տեսնում՝ մարդկային արժեքների առումով:

ԷՄՄԱ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

http://www.aravot.am/2013/03/26/219199/