«Հայաստանը հնագույն քարտեզներում»

«Արմինյն միրոր-սփեքթեյթր» շաբաթաթերթի փոխանցմամբ` հունվարի 25-ին Շերման Օուքսի (Կալիֆոռնիա) Մերդինյան մատուռի դահլիճում տեղի է ունեցել քարտեզագիր Ռուբեն Գալչյանի դասախոսությունը` «Հայաստանը միջազգային եւ հայկական քարտեզներում» թեմայով: Նա խոսել է այն մասին, թե ինչպես են հույն, հռոմեացի, իսլամ եւ արեւմտյան երկրների պատմաբանները, աշխարհագետներին ու քարտեզագետները տեսել եւ ներկայացրել Հայաստանը իրենց նկարագրություններում եւ քարտեզներում: Այդ նկարագրություններն ու քարտեզները մաս են կազմում համաշխարհային քարտեզագրության եւ աշխարհագրական ժառանգության, եւ դրանց բնագրերը պահվում են աշխարհի ճանաչված գրադարաններում եւ թանգարաններում, ինչպես օրինակ` Մ. Նահանգների Կոնգրեսի գրադարանը, Ֆրանսիայի ազգային գրադարանն ու Բրիտանական գրադարանը: Նաեւ Բեռլինի, Բոլոնիայի, Ստամբուլի, Հայաստանի եւ այլ երկրների գրադարաններում: Այդ քարտեզներն ապացուցում են, որ տարածաշրջանում եւ Միջին Արեւելքում գտնվող երկրներից միայն երկուսն ունեն ավելի քան երկու հազար տարվա պատմություն, մեկը Հայաստանն է, մյուսը` Պարսկաստանը:

«Հայաստանը գոյություն է ունեցել մ. թ. ա. 600 տարի առաջ: Այն շրջանները, որտեղ ապրել են հայերը, կոչվել են Հայաստան: Ադրբեջանի Հանրապետության տարածաշրջանը երբեք չի կոչվել Ադրբեջան: Այն կոչվել է Ատրպատական (Ատրոպատեն), եւ ժամանակ առ ժամանակ փոխելով անունը (Աղվանք, Դերբենդ, Շիրվան, Թալիշ եւ այլն), ստացել է ներկայիս անունը», համոզված է Գալչյանը, որ ծնվել է Թավրիզում (Իրան), Մեծ եղեռնին Վանից փախած գաղթականների ընտանիքում, որոնք Թավրիզ են հասել Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ֆրանսիայի ճանապարհով: Թեհրանում դպրոցն ավարտելուց հետո Գալչյանը կրթաթոշակ է ստացել սովորելու Բրիտանիայում` Բիրմինգհեմ քաղաքի Աստոն համալսարանում, որտեղ ուսանել է ճարտարագիտություն: Սակայն փոքր տարիքից հետաքրքրված է եղել աշխարհագրությամբ եւ քարտեզագրությամբ: Այդ հետաքրքրությունը իր գագաթնակետին է հասել 1970-ականներին, եւ նա 1981-ին իր ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Լոնդոն, որտեղ հնարավորություն է ունեցել ծանոթանալու աշխարհագրական եւ քարտեզագրական հսկայական նյութերի:

2004-ին հրատարակել է իր առաջին ուսումնասիրությունը անգլերենով «Հայաստանի պատմական քարտեզները» (Historic Maps of Armenia) խորագրով, որն անմիջապես բեստսելլեր է դարձել իր ժանրում: Հաջորդ տարի հատորի առավել ընդարձակ տարբերակն է հրատարակվել Հայաստանում «Հայաստանը համաշխարհային քարտեզագրության մեջ» խորագրով:

Հաջորդ գիրքը` «Հարավային Կովկասի երկրները միջնադարյան քարտեզներում: Հայաստան, Վրաստան եւ Ադրբեջան», հրատարակվել է 2007-ին Լոնդոնի Կոմիտաս ինստիտուտի կողմից: Նրա հաջորդ գրքերը պատմության նենգափոխության մասին են: Առաջին անգամ նրա գրքերում տեղ են գտել հնագույն ժամանակներից մինչեւ այսօր գոյություն ունեցող Հայաստանի շրջանին վերաբերող կարեւորագույն քարտեզներ: Դրանք ապացուցում են, որ «հայերը Հայկական լեռնաշխարհի, որը գտնվում է Անատոլիայի, Պարսկաստանի եւ Կովկասի հարավային շրջանների միջեւ, բնիկներ են եւ մաս են կազմում հնդեվրոպական մշակութային աշխարհի»:

Գալչյանի գրքերի հիման վրա նկարահանվել է «Ապացուցված աքսիոմ» վերնագրով 35-րոպեանոց վավերագրական ֆիլմ` հեղինակությամբ Մարիաննա Աբրահամյանի եւ Անժելա Ֆրանգյանի: Իր ծառայությունների համար Գալչյանը արժանացել է մի շարք պարգեւների, այդ թվում` ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր դոկտորի աստիճանի:

Հ. Ծ.

http://azg.am/AM/2013031420