Թուրքիայի կողմից պետական մակարդակով 1915-23 թթ. 1. 5 մլն հայերի կոտորածներն ու աքսորը ցեղասպանություն ճանաչելու պահանջը և պարտադրանքը համայն հայության համար պատմական առաքելություն է` այսօր և առհավետ: Սակայն այլ խնդիր են տարածքային պահանջները, կամ ինչպես թուրքերն են ասում ` հողային պահանջները:
Բանն այն է, որ 1915-23 թվականներին Թուրքիայում բնաջջվել է մի ողջ էթնիկ ժողովուրդ, կենդանի մնացած հատվածները ցրվել են աշխարհով մեկ:
Այն պատմական տարածքները, որտեղ հազարամյակներ շարունակ բնակվել է հայ ժողովուրդը, և ուր դեռևս մասամբ պահպանվել է նաև նրա թողած մշակութային ժառանգությանը, այժմ բնակեցված են այլ էթնոսով, որը տվյալ կենսական տարածքների հետ չունի պատմական և մշակութային որևէ աղերս:
Հայաստան պետության համար շատ դժվար է տարածքային պահանջներ ներկայացնել Թուրքիային, քանի որ, ինչպես նախորդ դարասկզբին, այնպես էլ` այսօր, մեր տարածաշրջանում սահմանների փոփոխություն հնարավոր է, միայն եթե դրանք համաձայնեցված են Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև: Այս գործում Հայաստանի դերը և կշիռն առաժմ բավարար չեն դեպի արևմուտք որևէ տարածքային պահանջ ներկայացնելու համար:
Սակայն հայությունը կարող է տարածքային պահանջ ներկայացնել նաև Թուրքիայի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում, և ամենևին պարտադիր չէ, որ դրան ուղղակի մասնակից լինի Հայաստան պետությունը: Դա կարող են անել Սփյուռքը, Թուրքիայի հայությունը և այդ երկրում նոր-նոր ծիլեր տվող ժողովրդավարական շարժումները: Հայերն այսօր էլ կարող են Թուրքիայի սահմանադրության և օրենքների շրջանակներում իրենց պատմական տարածքներում բնակվելու և մշակութային ինքնավարություն ստանալու հարց բարձրացնել:
Անկախ նրանից, թե Թուրքիան 1915 թ. հայերի կոտորածն ու աքսորն ընդունում է որպես ցեղասպանություն, թե ոչ, առայժմ Թուքրիայում չկա որևէ քաղաքական ուժ, որը չխոստովանի և չհամաձայնի, որ 1915 թ. հայերի հետ վարվել են, ինչպես իրենք են ասում` անարդարացի:
Անգամ թուրքական գիտակցության տեսանկյունից արդարության վերականգնման համար, գոնե առաջին փուլում, համայն հայությունը պետք է ստիպի Թուրքիային ճանաչել հայերի վերադարձի և բնակության բացառիկ ու արտոնյալ իրավունքը իր պատմական տարածքներում, որոնք այսօր Թուրքիայի Հանրապետության տարածքներն են:
Այսինքն, պետք է պաշտոնապես ճանաչվի հայերի վերաբնակեցման, անշարժ գույքի ձեռքբերման, մշակութային արժեքների պահպանման ու իրավատիրության բացառիկ և արտոնյալ իրավունքներն այն տարածքներում, որոնք մինչև 1915 թ. բնակեցված են եղել բացառապես հայերով և անառարկելիորեն համարվել հայության պատմական հայրենիքը` Մեծ Հայք, Կիլիկիա:
Ներկայիս Թուրքիայի Հանրապետությունը իրեն համարում է նախկին Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդը, և նրա սահմանադրական պարտավորությունն է նաև վերականգնել նախկին Օսմանյան կայսրության հպատակների, այդ թվում` հայերի ոտնահարված կյանքի, գույքի և քաղաքացիական կացության իրավունքները: Թուրքիան իր ներկայիս սահմանադրությամբ և օրենքներով (թեև առաջիկայում սպասվում է նոր, բարեփոխված սահմանադրություն) չի կարող մերժել 1915 թ. ցեղասպանության զոհերի ժառանգների քաղաքացիություն ստանալու, վերաբնակվելու, իրեն պատկանող անշարժ գույքի վերադարձի կամ փոխահատուցման իրավունքները:
Մենք պետք է ունենանք Թուրքիայի կողմից պաշտոնապես ճանաչված` պատմական հայրենիք վերադառնալու բացառիկ և արտոնյալ իրավունք:
http://www.armweeklynews.am/awn/m13/m_0151.htm
Leave a Reply